Lá thường xuân (tên khoa học: Hedera helix) là một loại cây leo phổ biến thuộc họ Araliaceae, có nguồn gốc từ châu Âu và Tây Á. Lá và quả của cây này đã được sử dụng trong y học cổ truyền và hiện đại nhờ các hợp chất hoạt tính sinh học.
– Hình thái: Lá hình tim, màu xanh đậm, thường có mép lượn sóng.
– Phân bố: Mọc hoang ở rừng, vách đá, hoặc trồng làm cảnh.
– Độc tính: Lá và quả tươi chứa saponin (hederacosid) có thể gây kích ứng da, niêm mạc hoặc ngộ độc nếu ăn trực tiếp. Tuy nhiên, chiết xuất đã qua xử lý được dùng an toàn trong dược phẩm.
– Hô hấp: Chiết xuất lá thường xuân được dùng để làm long đờm, giảm ho, hỗ trợ điều trị viêm phế quản hoặc hen suyễn.
– Chống viêm: Dùng ngoài da để giảm đau khớp, vết bầm tím (dạng kem/gel).
– Làm đẹp: Tinh chất lá thường xuân có trong mỹ phẩm giúp se khít lỗ chân lông, chống lão hóa.
– Ho và viêm đường hô hấp: Các saponin trong lá kích thích bài tiết dịch nhầy, làm loãng đờm (hiệu quả đã được chứng minh trong nhiều thử nghiệm lâm sàng).
– Kháng khuẩn: Chiết xuất lá có khả năng ức chế vi khuẩn như Staphylococcus aureus.
– Chống oxy hóa: Chứa flavonoid và polyphenol giúp trung hòa gốc tự do.
– Saponin: Hederacosid C và B – có tác dụng long đờm.
– Flavonoid: Quercetin, kaempferol – chống viêm, chống oxy hóa.
– Polyacetylene: Falcarinol – kháng khuẩn, kháng nấm.
– Trà thảo dược: Hãm 1–2g lá khô với nước sôi (chỉ dùng lá đã qua sơ chế, không dùng lá tươi).
– Si-rô hoặc viên uống: Chiết xuất tiêu chuẩn hóa (VD: 15–35 mg hederacosid/ngày cho người lớn).
– Bôi ngoài da: Kem/gel chứa 5–10% chiết xuất lá.
Lưu ý: Không tự ý dùng lá tươi do nguy cơ ngộ độc!
– Khi uống: Buồn nôn, tiêu chảy (nếu dùng quá liều).
– Khi bôi: Kích ứng da ở người nhạy cảm.
– Chống chỉ định: Phụ nữ mang thai, trẻ em dưới 2 tuổi, người dị ứng với thành phần cây.
Lá thường xuân là dược liệu tiềm năng cho các vấn đề hô hấp và viêm nhiễm, nhưng cần sử dụng đúng cách dưới sự hướng dẫn của chuyên gia. Tránh nhầm lẫn với các loại cây có độc tính tương tự (VD: thường xuân độc Toxicodendron). Luôn tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng, đặc biệt khi kết hợp với thuốc Tây.