Bệnh quai bị - Nhà thuốc Bạch Mai

Dược sĩ Nguyễn Thanh Loan 10 Tháng mười một, 2023

Quai bị là một trong những bệnh truyền nhiễm cấp tính thường gặp ở trẻ em. Hãy cùng Nhà Thuốc Bạch Mai tìm hiểu các vấn đề cơ bản xung quanh bệnh quai bị trong bài viết này nhé!

Mục lục

Quai bị là gì?

Quai bị (Mumps) còn có những tên gọi khác như viêm tuyến nước bọt mang tai, viêm tuyến nước bọt mang tai do virus quai bị hoặc má chàm bàm. Bệnh quai bị do Mumps virus (thuộc nhóm Paramyxovirus) gây nên.

Virus quai bị thường tồn tại khá lâu ở môi trường ngoài cơ thể. Thời gian từ lúc bạn nhiễm phải virus và bị bệnh thường kéo dài từ 12 đến 24 ngày.

Đối tượng nguy cơ:

Bất kỳ lứa tuổi nào cũng có thể mắc quai bị. Tuy nhiên, có một số đối tượng nguy cơ cao cần phải lưu ý như: trẻ em (đặc biệt là trẻ từ 6 tháng đến 1 năm tuổi), cả trẻ lớn chưa được tiêm phòng quai bị và lứa tuổi vị thành niên chưa có miễn dịch quai bị, người lớn cũng có thể mắc nhưng tỷ lệ là thấp hơn.

Nguyên nhân gây ra quai bị?

Do virus Paramyxovirus lây truyền qua đường hô hấp và đường ăn uống, qua những giọt nước bọt khi bệnh nhân nói, ho, hắt hơi

Virus quai bị có khả năng tồn tại trong nước tiểu khoảng 2-3 tuần, nên các nhà nghiên cứu đang nghi ngờ bệnh quai bị có thể lây qua đường phân và nước tiểu.

Triệu chứng của bệnh quai bị

Xem thêm

Thông thường, sau 12 đến 25 ngày (trung bình 17 ngày) khi nhiễm virus quai bị từ người bệnh, các triệu chứng đầu tiên sẽ xuất hiện. Ở giai đoạn này, một số người có thể không biểu hiện triệu chứng.

Các triệu chứng của bệnh quai bịđầu tiên xuất hiện có thể bị bỏ qua do nhầm lẫn với cúm như:

Sốtcao (khoảng 39 độ C).
Đau đầu.
Đau cơ.
Mệt mỏi.
Khô miệng.
Ăn mất ngon.
Sau 2 – 3 ngày xuất hiện các triệu chứng đầu tiên, tuyến nước bọt sưng to dần, đau nhức trong 1 – 3 ngày. Đây là biểu hiện phổ biến và đặc trưng nhất (khoảng 70%), dễ nhận biết với các biểu hiện:
Sưng một hoặc cả hai tuyến mang tai(ở hai bên khuôn mặt, ngay dưới tai).
Đau, nhạy cảm chỗ sưng, có thể gây khó chịu khi nuốt nước bọt.
Hiếm gặp sưng các tuyến ở dưới sàn miệng.

Biến chứng nguy hiểm

Các biến chứng này hay xảy ra ở những người không được tiêm phòng.

-Sưng tinh hoàn: đây là biểu hiện của viêm tinh hoàn và viêm mào tinh hoàn do virus quai bị gây nên.

-Buồng trứng sưng to: tương tự gây bệnh với nam giới, bệnh quai bị cũng gây ra viêm buồng trứng (tỉ lệ 7%)

-Viêm não: virus quai bị có thể phá huỷ thần kinh trung ương (tỉ lệ nhỏ 0,5%), gây ra những thay đổi về ý thức, co giật và mất kiểm soát cơ bắp.

Viêm màng não: gây viêm tổ chức màng bảo vệ não với các triệu chứng như đau đầu, sốt, cứng gáy. Tuy nhiên, các biểu hiện này là cấp tính, không để lại di chứng.

-Sảy thai:

3 tháng đầu: dễ dẫn đến sảy thai, dị tật thai nhi.
3 tháng cuối: dễ dẫn tới doạ đẻ non, đẻ non, nhiễm khuẩn sơ sinh.

Cách chẩn đoán bệnh quai bị?

-Quai bị là bệnh chẩn đoán dễ với triệu chứng điển hình là sưng tuyến mang tai.

-Một số phương pháp xét nghiệm chẩn đoán quai bị :

Xét nghiệm kháng thể

+Kháng thể IgG

+Kháng thể IgM:

Xét nghiệm nuôi cấy virus.
Xét nghiệm vật liệu di truyền của virus (RT – PCR).
Cố định bổ thể (CI).
Trung hòa đám hoại tử (NT).
Miễn dịch gắn men có khả năng phát hiện kháng thể quai bị trong máu hoặc dịch não tủy (ELISA).
Miễn dịch huỳnh quang gián tiếp có khả năng phát hiện kháng nguyên và kháng thể đặc hiệu (IFA).

Khi nào cần gặp bác sĩ

Sưng tuyến nước bọt, đi kèm với các triệu chứng như: sốt cao ( từ 38,5 độ C), chán ăn, mệt mỏi, đau đầu,… không nên tự điều trị tại nhà.

Nếu gặp các triệu chứng như sưng đau vùng bìu, tinh hoàn to hơn bình thường, đau bụng, nôn,… thì cần gặp bác sĩ càng sớm, càng tốt.

Nơi khám chữa bệnh quai bị uy tín

Tại Hà Nội: Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Trung ương quân đội 108,

Các phương pháp chữa bệnh

Do chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu nên những điều trị hiện tại đều có mục đích giảm triệu chứng.

*Giảm sưng tuyến nước bọt

Dùng túi chườm(nóng hoặc đá) lên các tuyến bị sưng.
Thể bệnh viêm tuyến nước bọt đơn thuần: vệ sinh họng, miệng, đánh răng sau khi ăn, trước và sau khi ngủ dậy bằng các dung dịch sát khuẩn nhẹ như axit Boric 5%, nước muối sinh lý.

*Hạ sốt

Lau bằng khăn ấm các vùng như trán, nách, bẹn,…
Dùng thuốc có tác dụng hạ sốt và giảm đau: paracetamol, NSAIDs.

*Đeo khẩu trang để tránh lây lan.

Đối với thể bệnh quai bị có viêm tinh hoàn

Nếu tinh hoàn vẫn còn viêm, sưng, đỏ, đau cần tĩnh dưỡng, nghỉ ngơi trên giường.
Thực hiện chườm lạnhcho tinh hoàn bị sưng.
Dùng corticoid liều caongay từ đầu, Prednisolon 60mg/ ngày, sau đó giảm dần trong 7 – 10 ngày. ( Đây là thuốc cần chỉ định của bác sĩ).

Với bệnh nhân có các biến chứng đã nêu trên nên đến các cơ sở chuyên khoa để được theo dõi, chăm sóc và điều trị hợp lý để giảm thiểu tối đa mức độ trầm trọng, cũng như các biến chứng của bệnh.

Biện pháp phòng ngừa

Cách đơn giản, hiệu quả, an toàn và chủ động nhất là tiêm chủng vắc – xin MMR (sởi, quai bị, Rubella).

Theo lịch tiêm chủng mở rộng, trẻ em sẽ được tiêm 2 mũi MMR.

Với người lớn, sẽ được kiểm tra miễn dịch, sau đó dựa vào tình trạng cụ thể để đưa ra quyết định có tiêm hay không.

Tuy nhiên vắc xin này là virus sống, cơ thể suy giảm miễn dịch thì không được tiêm vắc xin này, cụ thể:

Mắc bệnh bạch cầu, u lympho ác tính.
Đang dùng thuốc Corticoid toàn thân liều kéo dài.
Dùng thuốc chữa ung thư, độc tế bào, xạ trị điều trị ung thư.
Phụ nữ mang thai.

Lưu ý, phụ nữ đã tiêm vắc xin quai bị cần sử dụng các biện pháp tránh thai ít nhất 28 ngày sau khi tiêm vắc xin.

Hy vọng bài viết này đã cung cấp cho bạn những kiến thức khái quát về bệnh quai bị. Nếu bạn thấy bài viết này hữu ích, hãy chia sẻ cho người thân và bạn bè để cùng nhau hiểu biết về căn bệnh này nhé!

Dược sĩ Nguyễn Thanh Loan tốt nghiệp Khoa Dược tại trường Cao đẳng y dược Pasteur. Hiện đang là quản lí nội dung tại Nhà thuốc Bạch Mai.