Cách Hạn Chế Lạm Dụng Kháng Sinh: Giải Pháp Phòng Ngừa Kháng Thuốc
Bác sĩ Trần Thị Liên
24 Tháng 2, 2025
Lạm dụng kháng sinh dẫn đến kháng thuốc, đe dọa sức khỏe toàn cầu. Khám phá nguyên nhân, hậu quả và 7 cách hạn chế lạm dụng kháng sinh hiệu quả từ chuyên gia.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), kháng kháng sinh là một trong 10 mối đe dọa sức khỏe toàn cầu. Ước tính đến năm 2050, khoảng 10 triệu người có thể tử vong mỗi năm do vi khuẩn kháng thuốc. Lạm dụng kháng sinh không chỉ làm giảm hiệu quả điều trị mà còn khiến các bệnh nhiễm trùng thông thường trở nên nguy hiểm. Bài viết này phân tích nguyên nhân và đưa ra giải pháp thiết thực để hạn chế lạm dụng kháng sinh.
Xem thêm
1. Lạm Dụng Kháng Sinh Là Gì?
Lạm dụng kháng sinh là việc sử dụng thuốc không đúng chỉ định, liều lượng hoặc thời gian, bao gồm:
Dùng kháng sinh cho bệnh do virus (cảm cúm, sốt xuất huyết).
Ngưng thuốc giữa chừng khi triệu chứng thuyên giảm.
Lạm dụng kháng sinh trong chăn nuôi, thủy sản.
2. Hậu Quả Của Lạm Dụng Kháng Sinh
2.1. Kháng Kháng Sinh (AMR)
Vi khuẩn biến đổi gene, tạo ra các chủng siêu vi khuẩn kháng lại nhiều loại kháng sinh. Điều này khiến:
Thời gian điều trị kéo dài, chi phí tăng cao.
Tỷ lệ tử vong do nhiễm trùng tăng.
Nguy cơ đại dịch toàn cầu.
2.2. Tác Động Đến Hệ Vi Sinh Vật Cơ Thể
Kháng sinh tiêu diệt cả vi khuẩn có lợi, dẫn đến:
Rối loạn tiêu hóa, suy giảm miễn dịch.
Tăng nguy cơ nhiễm nấm, bội nhiễm.
2.3. Gánh Nặng Kinh Tế – Xã Hội
Theo Ngân hàng Thế giới (WB), AMR có thể khiến GDP toàn cầu giảm 3.8% vào năm 2050, tương đương thiệt hại 100 nghìn tỷ USD.
3. Nguyên Nhân Dẫn Đến Lạm Dụng Kháng Sinh
3.1. Thiếu Hiểu Biết Về Kháng Sinh
75% người dân tự ý mua kháng sinh khi ho, sốt (theo Bộ Y tế, 2022).
Nhiều người nhầm tưởng kháng sinh chữa được cảm cúm.
3.2. Áp Lực Kê Đơn Từ Bệnh Nhân
Bệnh nhân đòi hỏi bác sĩ kê kháng sinh mạnh để nhanh khỏi.
Bác sĩ kê đơn dự phòng do thiếu thời gian chẩn đoán chính xác.
3.3. Quản Lý Lỏng Lẻo Việc Bán Thuốc
Dễ dàng mua kháng sinh không đơn tại nhiều nhà thuốc.
Thiếu chế tài xử phạt vi phạm.
3.4. Lạm Dụng Trong Nông Nghiệp
70% kháng sinh sản xuất được dùng trong chăn nuôi để thúc đẩy tăng trưởng (WHO).
Vi khuẩn kháng thuốc từ động vật lây sang người qua thực phẩm.
4. 7 Cách Hạn Chế Lạm Dụng Kháng Sinh Hiệu Quả
4.1. Chỉ Dùng Kháng Sinh Khi Có Chỉ Định Của Bác Sĩ
Không tự ý mua thuốc: Tuân thủ nguyên tắc “không đơn – không bán”.
Xét nghiệm vi sinh khi cần: Xác định chính xác vi khuẩn gây bệnh.
4.2. Dùng Đúng Liều – Đúng Thời Gian
Uống đủ liệu trình dù triệu chứng đã giảm.
Không chia sẻ đơn thuốc hoặc dùng lại thuốc thừa.
4.3. Tăng Cường Phòng Bệnh Để Giảm Nhu Cầu Dùng Thuốc
Tiêm vaccine đầy đủ (cúm, phế cầu, não mô cầu).
Giữ vệ sinh cá nhân, rửa tay thường xuyên.
4.4. Nâng Cao Nhận Thức Cộng Đồng
Tuyên truyền về hậu quả của kháng kháng sinh qua truyền hình, mạng xã hội.
Tổ chức hội thảo y tế tại trường học, cơ quan.
4.5. Siết Chặt Quản Lý Bán Thuốc Kháng Sinh
Bắt buộc kê đơn: Xử phạt nặng nhà thuốc bán kháng sinh không đơn.
Kiểm soát kháng sinh thú y: Cấm sử dụng kháng sinh nhóm Critically Important Antimicrobials (CIA) trong chăn nuôi.
4.6. Áp Dụng Công Nghệ Trong Chẩn Đoán
Sử dụng test nhanh phân biệt nhiễm virus và vi khuẩn.
Ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để hỗ trợ kê đơn chính xác.
4.7. Hợp Tác Toàn Cầu Để Giải Quyết AMR
Tham gia chương trình giám sát kháng sinh của WHO.
Phát triển kháng sinh mới và liệu pháp thay thế (thực thể thực khuẩn, peptide kháng khuẩn).
5. Case Study: Thành Công Từ Các Quốc Gia Đi Đầu
Thụy Điển: Giảm 40% tỷ lệ kháng kháng sinh nhờ giáo dục cộng đồng và quản lý chặt đơn thuốc (2000–2020).
Hà Lan: Cắt giảm 70% kháng sinh trong chăn nuôi bằng chính sách “sức khỏe động vật là ưu tiên hàng đầu”.
6. Lời Khuyên Từ Chuyên Gia
PGS.TS Nguyễn Văn Kính: “Mỗi người dân cần là ‘bác sĩ’ của chính mình – chỉ dùng kháng sinh khi thực sự cần thiết.”
BS. Trần Văn Phúc: “Hãy coi kháng sinh như tài nguyên quý hiếm. Mất chúng, chúng ta không có gì để chống lại vi khuẩn.”
Kết Luận: Chung Tay Đẩy Lùi Kháng Kháng Sinh
Hạn chế lạm dụng kháng sinh không chỉ là trách nhiệm của ngành y tế mà cần sự chung tay của toàn xã hội. Bằng cách tuân thủ chỉ định bác sĩ, nâng cao hiểu biết và ủng hộ các chính sách quản lý, chúng ta có thể bảo vệ hiệu quả của kháng sinh cho thế hệ tương lai. Hãy hành động ngay hôm nay – vì một thế giới không còn nỗi lo kháng thuốc!
