Chứng ngủ rũ: Nguyên nhân, triệu chứng và cách khắc phục hiệu quả
Dược sĩ Nguyễn Thanh Loan
4 Tháng năm, 2024
Chứng ngủ rũ là một loại rối loạn giấc ngủ làm cho người bệnh bị buồn ngủ quá mức vào ban ngày,khiến bệnh nhân rất khó kiểm soát được cơn buồn ngủ. Ngoài việc gây ra nhiều phiền toái, căn bệnh này còn có thể tác động xấu đến sức khỏe thể chất của người bệnh.Hãy cùng Nhà thuốc Bạch Mai đi tìm hiểu về nguyên nhân và cách khắc phục chứng ngủ rũ (narcolepsy) này nhé!
Chứng ngủ rũ là một loại rối loạn chức năng thần kinh ảnh hưởng đến khả năng kiểm soát giấc ngủ của người bệnh.Những người bị rối loạn ngủ rũ thường phải đối mặt với tình trạng buồn ngủ quá mức vào ban ngày và các cơn ngủ đến bất chợt trong suốt ngày. Đặc biệt, cơn ngủ này có thể xảy ra trong bất kỳ hoạt động nào và gây ra những tác động tiêu cực đến cuộc sống của người bệnh.
Có hai loại ngũ rũ:
Ngủ rũ với sự tê liệt nhất thời: Ngủ rũ đi kèm với tình trạng mất kiểm soát cơ bắp, cảm thấy tay chân yếu đi.
Ngủ rũ không có sự tê liệt nhất thời: Ngủ rũ đi kèm với tình trạng mất kiểm soát cơ bắp nhưng không bị yếu tay chân.
Thống kê cho thấy rối loạn ngủ rũ thường bắt đầu ở độ tuổi từ 10 đến 25 và không quá phổ biến trong xã hội.
Nguyên nhân gây ra chứng ngủ rũ
Theo các chuyên gia, nguyên nhân phổ biến nhất dẫn tới chứng ngủ rũ là tình trạng mất cân bằng hóa học của não. Hypocretin là một chất dẫn truyền thần kinh, giúp cho trí não của chúng ta luôn tỉnh táo. Đa số những người mắc chứng bệnh này đều có hàm lượng Hypocretin thấp.
Ngoài ra, chứng ngủ rũ tạm thời còn có thể do các tế bào não sản xuất hypocretin bị mất đi do rối loạn tự miễn dịch. Tình trạng này khiến các mô tế bào khỏe mạnh bị tấn công, ảnh hưởng đáng kể đến sức khỏe.
Một số yếu tố có nguy cơ gặp chứng ngủ rũ như:
Khiếm khuyết di truyền ở não làm ngăn cản sự sản xuất hypocretin từ khi sinh ra.
Thay đổi nội tiết tố xảy ra ở tuổi dậy thì hoặc thời kỳ mãn kinh
Trải qua tình trạng căng thẳng nghiêm trọng.
Trước đó đã bị chấn thương não: Một số ít trường hợp sẽ gặp chứng ngủ rũ sau khi bị chấn thương nặng ở các vùng não điều chỉnh giấc ngủ REM và trạng thái tỉnh táo. Những khối u não cũng có thể gây ra bệnh ngủ rũ.
Tiền sử gia đình có người bị ngủ rũ: Nếu cha/mẹ/anh/chị/em ruột bị hội chứng ngủ rũ thì bạn có nguy cơ mắc phải căn bệnh này cao gấp 40 lần.
Thay đổi giờ giấc ngủ đột ngột chẳng hạn như bị trái múi giờ làm não chưa thích nghi dẫn đến rối loạn tiết hypocretin.
Nhiễm trùng như nhiễm trùng liên cầu khuẩn.
Chích vaccine cúm Pandemrix phòng bệnh cúm lợn A/H1N1 cũng làm rối loạn hệ miễn dịch tạm thời và gây ra chứng ngủ rũ ở trẻ em
Thay đổi nội tiết tố xảy ra ở tuổi dậy thì hoặc thời kỳ mãn kinh làm giảm tiết hypocretin.
Triệu chứng ngủ rũ
Xem thêm
Triệu chứng ngủ rũ có thể gây ra những tác động đáng chú ý vào cả ban đêm và ban ngày với cường độ, tần suất khác nhau:
Buồn ngủ quá mức vào ban ngày(EDS):EDS liên quan đến sự thôi thúc cảm giác buồn ngủ mà bản thân bạn có thể cảm nhận nhưng không cưỡng lại được. EDS thường xuyên phát sinh trong những tình huống đơn điệu. Buồn ngủ nghiêm trọng khiến người bệnh mất tập trung.
Chứng ngủ rũ có thể tạo ra cơn buồn ngủ, bao gồm cả việc làm bạn ngủ thiếp đi mà không xuất hiện dấu hiệu báo trước.
Ngủ đột ngột ngay cả lúc đang làm dở dang một việc gì đó.
Đột ngột mất trương lực cơ:Mất trương lực cơ đột ngột có thể chỉ xảy ra từ 1 đến 2 lần/ năm. Đó là những biểu hiện như nói lắp, cười đùa một cách quá mức, bất ngờ sợ hãi,… Tùy từng trường hợp cụ thể mà hành động này có thể xảy ra từ vài giây đến vài phút.
Bóng đè: Tỷ lệ bị bóng đè tăng cao hơn ở người mắc hội chứng ngủ rũ. Đó chính là tình trạng không thể di chuyển xảy ra trong lúc ngủ hoặc khi thức dậy.
Tê liệt khi tỉnh dậy.
Giấc ngủ bị gián đoạn vì có thể bị mất ngủ vào ban đêm, hay mơ và bị giật mình giữa chừng, khó thở hay ngưng thở khi ngủ.
Gặp ảo giác khiến người bệnh hoảng sợ, có thể xảy ra cả lúc bệnh nhân ngủ và khi bệnh nhân còn thức.
Giấc ngủ chuyển động mắt nhanh (REM) được điều chỉnh kém: REM là giai đoạn ngủ mà bạn gặp những giấc mơ sống động kèm theo sự mất trương lực cơ. REM thường bắt đầu sau khi bạn ngủ khoảng 90 phút. REM có thể xuất hiện vào bất kỳ thời điểm nào trong ngày với những ai đang bị chứng ngủ rũ.
Bóng đè thể gây ra tâm lý hoang mang, hoảng sợ cho người bệnh chứng ngủ rũ
Biến chứng của chứng ngủ rũ
Chứng ngủ rũ (tên tiếng Anh là Narcolepsy) là một bệnh lý rối loạn giấc ngủ ảnh hưởng tới chất lượng giấc ngủ và gây khó khăn trong sinh hoạt hàng ngày của bệnh nhân.
Chứng ngủ rũ có thể gây ra những triệu chứng khó chịu và nguy hiểm như ngủ gật đột ngột, mất kiểm soát gây nguy hiểm cho bệnh nhân và người xung quanh.
Béo phì: Người bị bệnh ngủ rũ có sự trao đổi chất thấp, làm gia tăng nguy cơ mắc chứng béo phì. Cân nặng đôi khi sẽ tăng nhanh khi các triệu chứng buồn ngủ bắt đầu xuất hiện.
Ảnh hưởng đến sức khỏe tim mạch:
Người bị ngủ rũ thường thiếu protein hypocretin, làm huyết áp giảm trong lúc ngủ. Bên cạnh đó, giấc ngủ gián đoạn cũng tác động tiêu cực đến sức khỏe tim mạch.
Tăng nguy cơ bị bệnh về sức khỏe tâm thần: Người mắc chứng bệnh ngủ rũ có nguy cơ bị trầm cảm, giảm chú ý, rối loạn tăng động… cao hơn.
Khi nhận thấy tình trạng ngủ rũ thường xuyên và ảnh hưởng đến cuộc sống, chất lượng học tập và làm việc thì bạn nên đến gặp bác sĩ để được chữa trị kịp thời chứng ngủ rũ. Hoặc hãy đến bác sĩ khi bạn có các dấu hiệu sau đây:
Ngủ đột ngột và ngã bị thương.
Ngủ thiếp đi đột ngột một cách thường xuyên.
Đột ngột bất tỉnh kèm theo triệu chứng của một cơn đau tim, đột quỵ
Chẩn đoán chứng ngủ rũ
Để chẩn đoán bệnh, bác sĩ có thể áp dụng những phương pháp sau:
Thống kê lịch sử ngủ rũ một cách chi tiết, bao gồm cả mức buồn ngủ như thế nào.
Đo đa ký giấc ngủ (PSG) là phương pháp để chẩn đoán, xác định nguyên nhân và mức độ khó thở khi ngủ.
Nghiên cứu về giấc ngủ: Là cách sử dụng điện cực đặt trên da đầu để kiểm tra các tín hiệu khi ngủ của người bệnh.
Thử độ trễ giấc ngủ để kiểm tra người bệnh sẽ ngủ thiếp đi sau bao lâu.
Chọc dò tủy sống kiểm tra hypocretin.
Các phương pháp điều trị chứng ngủ rũ
Dùng thuốc chữa chứng ngủ rũ: Những loại thuốc mà bác sĩ có thể kê toa cho bạn để chữa chứng bệnh ngủ rũ bao gồm:
Chất kích thích để điều trị triệu chứng buồn ngủ.
Thuốc chống trầm cảm chữa các vấn đề với giấc ngủ REM. :gồm Nortriptyline, Imipramine (Tofranil) và Clomipramine (Anafranil) điều trị tình trạng ngủ rũ với sự tê liệt nhất thời.
Natri oxybate (Xywav, Xyrem) để chữa trị chứng cataplexy.
Solriamfetol (Sunosi) hoặc Pitolisant (Wakix) để giúp người bệnh tỉnh táo trong khoảng thời gian dài hơn.
Phương pháp điều trị thay thế: Liệu pháp xoa bóp,thiền.
Nên ngủ và thức dậy vào một thời gian nhất định trong ngày, kể cả những ngày nghỉ.
Nên có giấc ngủ ngắn (khoảng 20 phút) vào một thời điểm cố định trong ngày. Mục đích của giấc ngủ này là giúp cho cơ thể bạn được thư giãn và hạn chế những cơn ngủ rũ kéo đến.
Không nên dùng chất kích thích, rượu bia và thuốc lá vào buổi tối để khiến cho những triệu chứng bệnh của bạn trở nên nghiêm trọng hơn.
Người bệnh cũng nên thường xuyên vận động để giúp bạn tỉnh táo vào ban ngày và có những đêm ngon giấc. Tuy nhiên, không nên tập thể dục quá sát giờ ngủ vào buổi tối vì nó có thể khiến bạn khó ngủ hơn.
Biện pháp phòng ngừa chứng ngủ rũ
Để phòng ngừa tối đa chứng ngủ rũ, bạn có thể thay đổi lối sống khoa học như:
Mỗi ngày, bạn nên chợp mắt tầm 15 đến 20 phút vào đúng vào một thời điểm nào đó vào ban ngày. Điều này giúp não bộ thư giãn và tăng khả năng ngăn chặn cơn buồn ngủ do chứng ngủ rũ đến bất ngờ.
Không dùng thuốc lá, các chất kích thích hay bia rượu vào buổi tối.
Tập thể dục thường xuyên và tốt nhất trước khi đi ngủ khoảng 4 đến 5 tiếng để kích thích bạn ngủ ngon hơn vào ban đêm và tỉnh táo vào ban ngày.
Chứng ngủ rũ có thể làm giảm chất lượng cuộc sống, ảnh hưởng đến sức khỏe, tiềm ẩn nguy cơ khiến thể chất của người bệnh bị tổn hại.Hy vọng bài viết trên đã giúp bạn có những kiến thức xoay quanh bệnh ngủ rũ như nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị. Hãy chia sẻ bài viết tới người thân, bạn bè nếu thấy hữu ích nhé!
