Bổ cốt toái (tên khoa học: Drynaria fortunei) là một loại dương xỉ thuộc họ Polypodiaceae, được ví như “vị thuốc vàng” trong Đông y nhờ khả năng hỗ trợ điều trị các bệnh về xương khớp, thận hư và nhiều vấn đề sức khỏe khác. Tên gọi khác của cây như Tổ phượng, Tắc kè đá, Hầu khương… phản ánh đặc tính sinh trưởng bám trên đá hoặc thân cây lớn.
Đặc điểm thực vật:
Thân rễ: Dày, dẹt, phủ lớp lông vảy màu nâu vàng.
Lá: Gồm 2 loại: Lá bất thụ (hình tim, màu nâu) và lá hữu thụ (xẻ thùy lông chim, dài 20-40 cm).
Phân bố: Chủ yếu ở vùng núi đá ẩm ướt như Lạng Sơn, Hòa Bình, Cao Bằng… và một số nước Đông Á.
Bổ cốt toái chứa nhiều hoạt chất quý, bao gồm:
Flavonoid, Triterpenoids, Lignans: Kháng viêm, chống oxy hóa, hỗ trợ tái tạo mô.
Hesperidin và Naringin: Tăng cường hấp thu canxi, thúc đẩy liền xương.
Tinh bột (25-34,89%): Cung cấp năng lượng và hỗ trợ tiêu hóa.
Nghiên cứu hiện đại:
Chống loãng xương: Polysaccharide DFPW trong Bổ cốt toái giúp cân bằng quá trình tạo xương và hấp thu xương, hiệu quả tương đương thuốc Tây như Raloxifene.
Kháng khuẩn: Cloroform từ dược liệu kết hợp với kháng sinh tiêu diệt vi khuẩn đường miệng chỉ sau 3-4 giờ.
Chữa gãy xương, bong gân: Dược liệu kích thích sản sinh tế bào xương, giảm sưng đau.
Ngừa loãng xương: Tăng mật độ xương nhờ cơ chế hấp thu canxi và phosphate.
Thận hư, ù tai, đau lưng: Bổ cốt toái quy vào kinh Thận, giúp tăng cường chức năng thận, giảm tiêu chảy kéo dài.
Tăng testosterone: Cải thiện sinh lý nam, hỗ trợ điều trị liệt dương, di tinh.
Chảy máu chân răng: Bột Bổ cốt toái đắp trực tiếp giúp cầm máu nhanh.
Giảm lipid máu: Ngăn ngừa xơ vữa động mạch và bệnh tim mạch.
Nguyên liệu: Bổ cốt toái, lá sen tươi, trắc bá diệp, sinh địa (mỗi loại 10g).
Cách dùng: Sắc uống 2 lần/ngày hoặc giã đắp ngoài.
Nguyên liệu: Bổ cốt toái 16g, thục địa 16g, sơn dược 12g, tế tân 2.4g.
Cách dùng: Sắc uống liên tục 7-10 ngày.
Cách ngâm: 1kg dược liệu khô ngâm với 4-5 lít rượu trắng, sau 1-2 tháng dùng 1-2 chén nhỏ/ngày.
Liều lượng: 6-12g/ngày dạng sắc hoặc bột; đắp ngoài không giới hạn.
Đối tượng tránh dùng: Phụ nữ mang thai, trẻ em <12 tuổi, người dị ứng thành phần.
Tương tác thuốc: Tham khảo bác sĩ nếu đang dùng thuốc Tây.
Do khai thác quá mức, Bổ cốt toái đã được đưa vào Sách Đỏ Việt Nam. Cần ưu tiên trồng và sử dụng bền vững để bảo vệ nguồn gen.
Bổ cốt toái không chỉ là “cứu tinh” cho người bệnh xương khớp mà còn là giải pháp toàn diện cho sức khỏe thận và tim mạch. Tuy nhiên, cần sử dụng đúng liều lượng và kết hợp với lối sống lành mạnh để tối ưu hiệu quả. Đừng quên tham khảo ý kiến chuyên gia trước khi dùng!
Tài liệu tham khảo: Các thông tin được tổng hợp từ nghiên cứu Đông y và Tây y, đảm bảo độ chính xác và khoa học.
