Hộp 1 lọ x 60 viênYêu thích
Hộp 1 lọ x 60 viên nén
Chỉ Xác là vị thuốc quý trong Đông y, hỗ trợ tiêu hóa, giảm đầy bụng. Tìm hiểu chi tiết về đặc điểm, công dụng, bài thuốc kết hợp và những lưu ý quan trọng khi dùng dược liệu này.
Chỉ Xác là một trong những vị thuốc kinh điển của Đông y, thường được dùng để trị các chứng bệnh liên quan đến tiêu hóa, đau tức ngực và đầy hơi. Dược liệu này có nguồn gốc từ quả non của cây họ Cam quýt, mang lại hiệu quả cao nhờ tính ôn, vị đắng và khả năng hành khí, tiêu trệ. Bài viết tổng hợp thông tin khoa học và kinh nghiệm dân gian về công dụng, cách dùng và lưu ý khi sử dụng Chỉ Xác.
Tên khoa học: Fructus Aurantii Immaturus (quả non phơi khô của cây Cam quýt đắng – Citrus aurantium).
Tên gọi khác: Chỉ Thực (khi dùng quả già), Thanh Bì, Trấp.
Đặc điểm:
Quả hình cầu hoặc bầu dục, đường kính 0.5–2.5 cm, vỏ ngoài màu xanh hoặc nâu nhạt, bề mặt sần sùi.
Mùi thơm nhẹ, vị đắng, hơi chua.
Phân biệt với Chỉ Thực:
Chỉ Xác là quả non, có tác dụng hành khí mạnh, dùng cho người thể trạng thực (đầy bụng, táo bón).
Chỉ Thực là quả già, có tác dụng kiện tỳ, phù hợp người tỳ vị hư nhược.
Hoạt chất chính:
Synephrine: Kích thích tiêu hóa, tăng nhu động ruột.
Flavonoid (Naringin, Hesperidin): Kháng viêm, chống oxy hóa.
Tinh dầu (Limonene, Pinen): Giảm co thắt dạ dày, thông khí.
Cơ chế:
Hành khí, tiêu tích trệ: Kích thích bài tiết dịch vị, giảm ứ trệ thức ăn.
Kiện tỳ, hóa đờm: Hỗ trợ chức năng tỳ vị, long đờm trong các chứng ho đờm.
Chữa đầy bụng, ăn không tiêu: Chỉ Xác phối hợp với Sơn Tra, Thần Khúc giúp thúc đẩy tiêu hóa.
Giảm táo bón: Tăng co bóp ruột, làm mềm phân (dùng phối hợp với Đại Hoàng).
Giảm đau tức ngực, khó thở: Kết hợp với Hương Phụ, Tam Thất để thông huyết mạch.
Ức chế kết tập tiểu cầu, ngừa cục máu đông (nghiên cứu trên chuột, Tạp chí Dược liệu, 2020).
Trị ho có đờm, viêm phế quản: Dùng cùng Trần Bì, Cam Thảo để tiêu đờm, giảm viêm.
Giảm sa nội tạng (sa dạ dày, trực tràng) nhờ tăng trương lực cơ trơn.
Hỗ trợ giảm cân do thúc đẩy chuyển hóa lipid.
Dạng dùng phổ biến:
Thuốc sắc: 6–12g/ngày, sắc với 1 lít nước, chia 2–3 lần uống.
Bột hoặc viên hoàn: 3–6g/ngày, hòa với nước ấm.
Rượu ngâm: Ngâm 100g Chỉ Xác với 1 lít rượu trắng, dùng 20–30ml/ngày.
Bài thuốc kết hợp:
Trị đầy bụng: Chỉ Xác 10g + Sơn Tra 8g + Trần Bì 6g.
Giảm đau tức ngực: Chỉ Xác 12g + Hương Phụ 10g + Tam Thất 5g.
Tác dụng phụ:
Quá liều: Gây tiêu chảy, đau bụng, tim đập nhanh.
Dị ứng: Ngứa da, phát ban (hiếm gặp).
Đối tượng cần thận trọng:
Phụ nữ mang thai: Tránh dùng do nguy cơ kích thích tử cung.
Người huyết áp cao, tim mạch: Tham vấn bác sĩ do hoạt chất Synephrine.
Người tỳ vị hư hàn (tiêu chảy, chân tay lạnh): Ưu tiên dùng Chỉ Thực thay vì Chỉ Xác.
Chỉ Xác mua ở đâu?
Mua tại nhà thuốc Đông y uy tín, giá khoảng 150.000–300.000 VNĐ/kg.
Chỉ Xác có dùng được cho trẻ em?
Trẻ >5 tuổi có thể dùng với liều 1–3g/ngày, theo chỉ định thầy thuốc.
Cách phân biệt Chỉ Xác thật và giả?
Chỉ Xác thật có mùi thơm đặc trưng, vị đắng hậu chua. Hàng giả thường không mùi, vị nhạt.
Dùng Chỉ Xác lâu dài có an toàn?
Chỉ dùng tối đa 2–3 tuần, ngưng 1 tuần trước khi dùng tiếp để tránh tích độc.
Chỉ Xác có tương tác với thuốc Tây?
Có thể làm tăng tác dụng thuốc huyết áp, tim mạch. Cần uống cách nhau 2–3 giờ.
Chỉ Xác là vị thuốc đa năng trong Đông y, đặc biệt hiệu quả với các bệnh tiêu hóa và hô hấp. Tuy nhiên, cần dùng đúng liều, đúng thể trạng và kết hợp thăm khám định kỳ. Không tự ý sử dụng dài ngày hoặc phối hợp với thuốc Tây mà không có hướng dẫn từ lương y, bác sĩ.
