Colchicine: Công Dụng, Liều Dùng và Những Lưu Ý Quan Trọng Từ Chuyên Gia
Khám phá toàn diện về hoạt chất Colchicine – từ cơ chế tác dụng, ứng dụng điều trị gout, viêm màng ngoài tim, đến các rủi ro và khuyến cáo sử dụng an toàn. Thông tin dựa trên y học chứng cứ.
Colchicine là một alkaloid tự nhiên chiết xuất từ cây Colchicum autumnale (còn gọi là nữ lang đỏ), được sử dụng từ thời cổ đại để điều trị bệnh gout. Ngày nay, ngoài vai trò “vàng” trong kiểm soát cơn gout cấp, Colchicine còn được ứng dụng cho các bệnh lý viêm như viêm màng ngoài tim, sốt Địa Trung Hải gia đình (FMF), và nghiên cứu mở rộng trong tim mạch. Dù hiệu quả, đây là thuốc có dải an toàn hẹp, đòi hỏi sử dụng đúng liều lượng và giám sát y tế.
Thời cổ đại: Người Hy Lạp và Ai Cập dùng củ cây nữ lang đỏ để giảm đau khớp.
Năm 1820: Colchicine được phân lập lần đầu bởi hai nhà khoa học Pháp.
Năm 2009: FDA chấp thuận Colchicine dạng tinh khiết cho gout và FMF sau các thử nghiệm lâm sàng.
Colchicine ức chế quá trình polymer hóa vi ống (microtubule polymerization), ngăn cản di chuyển của bạch cầu đến ổ viêm. Đồng thời, nó làm giảm sản xuất các cytokine gây viêm như IL-1β và TNF-α, giúp kiểm soát nhanh cơn đau gout cấp.
Liều tấn công: 1.2 mg ngày đầu, sau đó 0.6 mg mỗi 1–2 giờ (tối đa 1.8 mg/ngày).
Dự phòng: 0.6 mg/ngày hoặc 0.5 mg x 2 lần/ngày, kết hợp với thuốc hạ acid uric (Allopurinol).
Liều duy trì: 1.2–2.4 mg/ngày, chia 2 lần, giúp ngăn ngừa cơn sốt và biến chứng amyloidosis.
Khuyến cáo ESC 2021: Colchicine 0.5 mg x 2 lần/ngày (kết hợp NSAID), giảm 50% nguy cơ tái phát.
Thử nghiệm COLCOT (2019): Colchicine 0.5 mg/ngày giảm 23% nguy cơ đột quỵ và nhồi máu cơ tim ở bệnh nhân hậu NMCT.
Dạng bào chế: Viên nén 0.5 mg hoặc 0.6 mg; dung dịch tiêm (hiếm dùng).
Lưu ý:
Uống ngay khi xuất hiện triệu chứng gout cấp.
Tránh dùng quá 10 mg trong 1 đợt điều trị.
Giảm liều ở người suy thận (eGFR <30 mL/phút) hoặc suy gan.
Tác dụng phụ thường gặp:
Tiêu hóa: Buồn nôn, tiêu chảy (xuất hiện ở 80% bệnh nhân nếu dùng quá liều).
Độc tủy xương: Giảm bạch cầu, thiếu máu.
Ngộ độc cấp: Liều >0.5 mg/kg gây suy đa tạng, rối loạn đông máu, tử vong.
Chống chỉ định:
Suy gan/thận nặng.
Dị ứng với Colchicine.
Tương tác nguy hiểm:
Nhóm statin (Atorvastatin): Tăng nguy cơ tiêu cơ vân.
Thuốc ức chế CYP3A4 (Clarithromycin): Tăng nồng độ Colchicine trong máu.
“Colchicine chữa khỏi gout”: Sai! Colchicine chỉ kiểm soát triệu chứng, không làm giảm acid uric máu.
“Dùng càng nhiều càng mau hết đau”: Nguy cơ ngộ độc cao, thậm chí tử vong.
“An toàn cho phụ nữ mang thai”: Colchicine có thể qua nhau thai, cần thận trọng.
Theo PGS.TS Nguyễn Thị Bích Đào, Bệnh viện Bạch Mai:
“Colchicine là con dao hai lưỡi. Bệnh nhân gout cần tuân thủ liều tối đa 1.8 mg/ngày trong cơn cấp và không tự ý dùng kéo dài.”
NSAID (Indomethacin): Hiệu quả cho gout cấp nhưng chống chỉ định với người loét dạ dày.
Corticosteroid: Tiêm nội khớp hoặc uống Prednisone trong 3–5 ngày.
Thuốc ức chế IL-1 (Anakinra): Dùng cho bệnh nhân kháng trị.
Q1: Colchicine có dùng được cho người cao huyết áp không?
A: Có, nhưng cần theo dõi chặt khi kết hợp với thuốc hạ áp (nguy cơ tụt huyết áp).
Q2: Uống Colchicine bao lâu thì đỡ đau gout?
A: Triệu chứng cải thiện sau 12–24 giờ, đạt đỉnh hiệu quả ở 48–72 giờ.
Q3: Colchicine có trị được COVID-19 không?
A: Một số nghiên cứu thử nghiệm nhưng chưa đủ bằng chứng. WHO không khuyến cáo.
Colchicine vẫn là “trụ cột” trong điều trị gout cấp và FMF, nhưng đòi hỏi sự hiểu biết về liều lượng, tương tác thuốc. Đừng tự ý dùng để tránh rủi ro ngộ độc chết người!
Tham khảo nguồn uy tín từ FDA, WHO, và tạp chí New England Journal of Medicine.