DHEA (Dehydroepiandrosterone): Công Dụng, Liều Dùng và Lưu Ý Khi Bổ Sung
DHEA là hormone quan trọng sản xuất bởi tuyến thượng thận, tiền chất của estrogen và testosterone. Tìm hiểu vai trò, lợi ích sức khỏe, cách dùng an toàn và những rủi ro tiềm ẩn khi bổ sung DHEA.
DHEA (Dehydroepiandrosterone) là một hormone steroid tự nhiên, được sản xuất chủ yếu ở tuyến thượng thận, đóng vai trò then chốt trong quá trình tổng hợp estrogen và testosterone. Nồng độ DHEA đạt đỉnh ở độ tuổi 20–30 và giảm dần theo thời gian, liên quan đến lão hóa và nhiều bệnh mãn tính. Bài viết khám phá sâu về cơ chế hoạt động, lợi ích, cách sử dụng và những tranh cãi xung quanh việc bổ sung DHEA.
DHEA là hormone thuộc nhóm androgen, được tổng hợp từ cholesterol qua tuyến thượng thận, buồng trứng và tinh hoàn. Khoảng 10–20% DHEA chuyển hóa thành các hormone sinh dục (testosterone, estrogen), phần còn lại tồn tại dưới dạng DHEA-S (DHEA sulfate) trong máu.
Đặc điểm sinh lý:
Nồng độ cao nhất: Buổi sáng, giảm dần vào chiều tối.
Suy giảm theo tuổi: Sau 30 tuổi, mỗi năm giảm ~2%, đến 80 tuổi chỉ còn 10–20% so với tuổi trưởng thành.
Dạng bổ sung: Viên uống, kem bôi, viên đặt âm đạo (theo chỉ định y tế).
DHEA chuyển hóa thành testosterone và estrogen, duy trì chức năng sinh sản, ham muốn tình dục và sức khỏe xương.
Điều hòa hoạt động của tế bào T và cytokine, giảm viêm mãn tính.
DHEA tương tác với thụ thể NMDA và GABA, cải thiện trí nhớ, giảm nguy cơ trầm cảm.
Ngăn ngừa loãng xương, teo cơ ở người cao tuổi.
DHEA được sử dụng trong các trường hợp:
Suy giảm hormone do tuổi tác: Cải thiện năng lượng, ham muốn tình dục.
Suy tuyến thượng thận: Bệnh Addison, thiếu hụt DHEA bẩm sinh.
Hỗ trợ điều trị:
Lupus ban đỏ hệ thống (giảm triệu chứng mệt mỏi).
Khô âm đạo ở phụ nữ mãn kinh.
Trầm cảm nhẹ đến trung bình.
Lưu ý: DHEA không được FDA chấp thuận cho mục đích chống lão hóa, cần kê đơn ở nhiều quốc gia.
Liều lượng DHEA thay đổi tùy mục đích và giới tính:
Phụ nữ: 10–25 mg/ngày (dạng uống hoặc bôi).
Nam giới: 25–50 mg/ngày.
Bệnh nhân lupus: 50–200 mg/ngày (theo chỉ định bác sĩ).
Khởi đầu 5–10 mg/ngày, điều chỉnh dựa trên xét nghiệm máu.
Thời gian dùng: Uống buổi sáng, tránh dùng buổi tối do ảnh hưởng đến giấc ngủ.
DHEA có thể gây rối loạn hormone nếu dùng không đúng cách:
Ở nữ giới: Mọc lông mặt, trứng cá, rối loạn kinh nguyệt.
Ở nam giới: Vú to, giảm sản xuất tinh trùng.
Chung: Rụng tóc, tăng nguy cơ ung thư vú/tuyến tiền liệt, thay đổi tâm trạng.
Cảnh báo: Ngừng thuốc ngay nếu xuất hiện vàng da, đau ngực hoặc khối u bất thường.
Không dùng DHEA trong các trường hợp:
Ung thư phụ thuộc hormone (vú, tử cung, tuyến tiền liệt).
Phụ nữ mang thai hoặc cho con bú.
Tiền sử bệnh tim, rối loạn đông máu.
Đang dùng thuốc ức chế aromatase hoặc kháng androgen.
Đối tượng cần giám sát y tế:
Người có tiền sử gia đình mắc ung thư vú.
Bệnh nhân tiểu đường (DHEA có thể làm tăng đường huyết).
DHEA ảnh hưởng đến hiệu quả của nhiều thuốc:
Thuốc hormone (estrogen, testosterone): Tăng tác dụng phụ.
Thuốc chống trầm cảm (SSRI): Kích thích thần kinh quá mức.
Thuốc trị tiểu đường: Làm giảm hiệu quả kiểm soát đường huyết.
Thuốc chống đông máu (warfarin): Tăng nguy cơ chảy máu.
| Hoạt chất | Cơ chế | Ưu điểm | Nhược điểm |
|---|---|---|---|
| DHEA | Tiền chất hormone | Cải thiện sinh lý, năng lượng | Rủi ro rối loạn nội tiết |
| Melatonin | Điều hòa giấc ngủ | An toàn, ít tác dụng phụ | Không hỗ trợ hormone sinh dục |
| Testosterone | Hormone sinh dục nam | Tăng cơ, cải thiện libido | Gây teo tinh hoàn, vô sinh |
| Phytoestrogen | Estrogen thực vật | Giảm triệu chứng mãn kinh | Hiệu quả chậm, không ổn định |
Giảm căng thẳng: Cortisol cao làm giảm DHEA – tập yoga, thiền.
Ngủ đủ 7–8 giờ/đêm: Tuyến thượng thận phục hồi vào ban đêm.
Dinh dưỡng: Bổ sung vitamin D, kẽm, omega-3 (cá hồi, hạt óc chó).
Tập thể dục đều đặn: Bài tập cường độ vừa phải (đi bộ, bơi lội).
Q1: DHEA có giúp giảm cân không?
Không trực tiếp, nhưng cải thiện trao đổi chất và khối lượng cơ, hỗ trợ giảm mỡ.
Q2: Dùng DHEA có cần xét nghiệm máu?
Có. Cần kiểm tra nồng độ DHEA-S và hormone trước/sau khi bổ sung.
Q3: DHEA có gây vô sinh không?
Khi lạm dụng liều cao, DHEA làm rối loạn rụng trứng và giảm chất lượng tinh trùng.
Q4: Thời gian dùng DHEA bao lâu?
Không nên dùng liên tục quá 6 tháng. Ngưng 1–2 tháng sau mỗi đợt 3 tháng.
DHEA đóng vai trò quan trọng trong sức khỏe tổng thể, nhưng việc bổ sung cần thận trọng do nguy cơ rối loạn nội tiết tố. Để tối ưu hóa lợi ích và giảm thiểu rủi ro, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ, kết hợp lối sống lành mạnh và theo dõi sát sao các chỉ số sinh học.
Có thể bạn quan tâm: DHEA, Dehydroepiandrosterone, bổ sung DHEA, tác dụng phụ DHEA, DHEA và tuổi tác, hormone chống lão hóa.
