HẢI SÂM: THẦN DƯỢC BIỂN CẢ VỚI CÔNG DỤNG ĐA DIỆN
Cập nhật ngày: 14/04/2025
Hải sâm (tên khoa học: Stichopus japonicus), còn gọi là “đỉa biển” hay “nhân sâm biển”, là một loài động vật không xương sống thuộc họ Holothuriidae. Từ lâu, hải sâm đã được coi là món ăn quý trong ẩm thực và vị thuốc bổ dưỡng trong Đông y. Với hàm lượng dinh dưỡng cao, hải sâm không chỉ hỗ trợ điều trị bệnh tim mạch, xương khớp mà còn giúp tăng cường miễn dịch và làm đẹp da 24. Bài viết này sẽ khám phá chi tiết về đặc điểm, công dụng, cách dùng và lưu ý khi sử dụng hải sâm.
Hải sâm có thân hình ống, dài khoảng 20 cm, da sần sùi với các u nhú và xúc tu xung quanh miệng để bắt mồi. Chúng không có đầu và đuôi phân biệt, sống chủ yếu ở đáy biển, nơi có nền cát hoặc bùn 13. Đặc biệt, hải sâm có khả năng tái sinh nội tạng khi bị tấn công, giúp chúng tồn tại trong môi trường khắc nghiệt 3.
Hải sâm phân bố rộng ở vùng biển Việt Nam, Trung Quốc, Nhật Bản và các vùng nhiệt đới. Tại Việt Nam, chúng tập trung nhiều ở vịnh Bắc Bộ, đặc biệt là các loài như Holothuria martensii và Stichopus variegatus 17. Hải sâm thường được đánh bắt vào mùa thu, sau đó sấy khô hoặc chế biến thành dược liệu 5.
Hải sâm là nguồn cung cấp dồi dào protein, vitamin và khoáng chất:
Protein: Chiếm 21.45%, cao gấp 3–5 lần thịt bò và heo 7.
Chondroitin sulfate: Hợp chất giúp giảm đau khớp và viêm 24.
Collagen: Duy trì độ đàn hồi da, ngăn ngừa lão hóa 8.
Chất chống oxy hóa (Resveratrol, Glycine): Tăng cường miễn dịch và ức chế tế bào ung thư 47.
Khoáng chất: Canxi, sắt, magie hỗ trợ xương và hệ tuần hoàn 24.
Nghiên cứu từ Đại học Y khoa Vladivostok (Nga) còn chỉ ra lipid trong hải sâm giúp giảm xơ vữa động mạch bằng cách điều hòa quá trình trao đổi chất 7.
Hải sâm chứa ít lipid nhưng giàu axit béo không no, giúp giảm cholesterol xấu (LDL) và triglyceride, ngăn ngừa xơ vữa động mạch 24. Chiết xuất từ hải sâm còn có tác dụng hạ huyết áp ở động vật thí nghiệm 4.
Chondroitin sulfate trong hải sâm được chứng minh giảm 20–30% cơn đau viêm khớp gối, đồng thời collagen và canxi giúp xương chắc khỏe 26.
Các hợp chất triterpenoid glycoside trong hải sâm ức chế sự phát triển của tế bào ung thư phổi và ngăn chặn di căn 24.
Glycine và arginine kích thích sản xuất kháng thể IL-2 và tế bào T, tăng khả năng chống nhiễm trùng 47. Ngoài ra, selen trong hải sâm giúp thải độc kim loại nặng như chì và thủy ngân 4.
Collagen và vitamin trong hải sâm giảm nếp nhăn, trong khi magie và canxi giúp an thần, cải thiện chất lượng giấc ngủ 8.
Theo Đông y, hải sâm có vị mặn, tính ấm, quy kinh Thận và Tâm, thường dùng để:
Bổ thận tráng dương: Kết hợp với kỷ tử, đương quy trị di tinh, suy nhược sinh lý 7.
Điều hòa huyết áp: Nấu cháo hải sâm với gạo nếp giúp ổn định huyết áp 7.
Trị thiếu máu: Bột hải sâm trộn đại táo dùng 2 lần/ngày 7.
Sấy khô: Hải sâm tươi được rửa sạch, phơi khô, tán bột dùng dần 15.
Ngâm rượu: 50g hải sâm khô ngâm với 1 lít rượu trắng trong 30 ngày, uống 30ml/ngày 7.
Cháo hải sâm: Kết hợp với thịt xay, bắp ngọt và gừng, nấu nhừ để bồi bổ cơ thể 6.
Canh hải sâm: Hầm với cà rốt, nấm đông cô giúp thanh nhiệt, giải độc 6.
Hải sâm xào bông cải: Món ăn giàu chất xơ, tốt cho tiêu hóa 6.
Chống chỉ định: Người bị gout, cường giáp, tiêu chảy, hoặc đang dùng thuốc chống đông máu nên tránh dùng 78.
Liều lượng: Không dùng quá 100g/ngày để tránh gánh nặng cho gan và thận 8.
Tương tác thực phẩm: Không kết hợp với trái cây chứa axit tannic (hồng, nho) để tránh khó tiêu 8.
Hỗ trợ tiểu đường: Protein trong hải sâm giúp ổn định đường huyết mà không làm tăng cholesterol 4.
Bảo vệ gan: Chiết xuất hải sâm giảm stress oxy hóa và phục hồi tế bào gan tổn thương 4.
Ứng dụng trong mỹ phẩm: Kem đánh răng chứa chiết xuất hải sâm giúp giảm viêm nướu và mảng bám 2.
Hải sâm không chỉ là “sơn hào hải vị” mà còn là dược liệu quý với đa dạng công dụng từ bồi bổ sức khỏe đến hỗ trợ điều trị bệnh. Tuy nhiên, cần sử dụng đúng cách, kết hợp chế độ ăn uống cân bằng và tham khảo ý kiến chuyên gia để phát huy tối đa hiệu quả.
Lưu ý: Thông tin trong bài chỉ mang tính tham khảo. Người có bệnh lý nền hoặc đang điều trị nên hỏi ý kiến bác sĩ trước khi dùng.
