Promethazine – Công Dụng, Liều Dùng & Lưu Ý Khi Sử Dụng
Promethazine là một hoạt chất kháng histamine thế hệ đầu tiên, thuộc nhóm phenothiazin, được sử dụng rộng rãi trong y học để điều trị dị ứng, say tàu xe, buồn nôn và làm thuốc an thần nhẹ. Với khả năng ức chế thụ thể H1 của histamine và tác động lên hệ thần kinh trung ương, Promethazine giúp giảm nhanh các triệu chứng như ngứa, phát ban, sổ mũi và hỗ trợ giấc ngủ. Hoạt chất này có mặt trong nhiều dạng bào chế như viên uống, siro, kem bôi và thuốc tiêm.
Promethazine hoạt động thông qua hai cơ chế chính:
Ức chế thụ thể H1 của histamine: Ngăn chặn histamine (chất gây dị ứng) liên kết với thụ thể, từ đó giảm các phản ứng như ngứa, sưng, phù nề.
Tác động lên hệ thần kinh trung ương:
Ức chế trung tâm gây nôn ở não, giúp chống buồn nôn và nôn.
Gây an thần nhẹ do ảnh hưởng đến chất dẫn truyền thần kinh dopamine và acetylcholine.
Điều trị dị ứng: Giảm triệu chứng viêm mũi dị ứng, mề đay, ngứa da do côn trùng cắn.
Chống say tàu xe: Ngăn ngừa buồn nôn, chóng mặt khi di chuyển.
Giảm buồn nôn và nôn: Hỗ trợ trong trường hợp nôn sau phẫu thuật, hóa trị hoặc nhiễm trùng.
An thần nhẹ: Dùng để hỗ trợ giấc ngủ ngắn hạn.
Hỗ trợ tiền mê: Kết hợp với thuốc khác để giảm lo lắng trước phẫu thuật.
Liều lượng Promethazine phụ thuộc vào độ tuổi, cân nặng và mục đích điều trị:
Người lớn: 25mg/lần, uống tối đa 4 lần/ngày (cách 4–6 giờ).
Trẻ em 2–12 tuổi: 0.1–0.5mg/kg/lần, tối đa 25mg/ngày.
Người lớn: 25mg uống trước khi di chuyển 1–2 giờ, có thể lặp lại sau 8–12 giờ.
Trẻ em >2 tuổi: 12.5–25mg trước khi khởi hành.
Người lớn: 12.5–25mg/lần, uống hoặc tiêm bắp mỗi 4–6 giờ.
Trẻ em: 0.25–1mg/kg/lần (không vượt quá 25mg).
Lưu ý:
Không dùng cho trẻ dưới 2 tuổi do nguy cơ ức chế hô hấp.
Người cao tuổi cần giảm liều để tránh tác dụng phụ.
Thường gặp:
Buồn ngủ, chóng mặt, khô miệng.
Mờ mắt, táo bón, bí tiểu.
Hiếm gặp:
Co giật, rối loạn vận động (run, cứng cơ).
Phản ứng dị ứng (phát ban, khó thở, phù mạch).
Hội chứng an thần kinh ác tính (sốt cao, đổ mồ hôi).
Xử lý tác dụng phụ:
Ngưng thuốc và báo ngay cho bác sĩ nếu có dấu hiệu nghiêm trọng.
Uống nhiều nước để giảm khô miệng, dùng thuốc nhuận tràng nếu táo bón.
Phụ nữ mang thai: Chỉ dùng khi lợi ích vượt trội rủi ro (nhất là 3 tháng đầu).
Phụ nữ cho con bú: Promethazine bài tiết qua sữa mẹ, có thể gây buồn ngủ cho trẻ.
Người mắc bệnh tim, gan, thận: Cần điều chỉnh liều hoặc tránh dùng.
Bệnh nhân hen suyễn, tăng nhãn áp: Thận trọng vì thuốc làm đặc dịch tiết phế quản và tăng nhãn áp.
Chống chỉ định:
Dị ứng với phenothiazin hoặc thành phần thuốc.
Trẻ sơ sinh, người hôn mê, bệnh nhân Parkinson.
Promethazine có thể tương tác với các nhóm thuốc sau:
Thuốc ức chế thần kinh trung ương (rượu, benzodiazepine): Tăng nguy cơ buồn ngủ, suy hô hấp.
Thuốc kháng cholinergic (atropine): Gây khô miệng nặng, bí tiểu.
Thuốc hạ huyết áp: Promethazine làm tăng tác dụng hạ áp, gây chóng mặt.
MAOIs (thuốc chống trầm cảm): Dẫn đến co giật, sốt cao.
Khuyến cáo: Thông báo cho bác sĩ tất cả thuốc đang dùng để tránh tương tác.
Q: Promethazine có gây nghiện không?
A: Không, nhưng lạm dụng lâu dài có thể dẫn đến quen thuốc hoặc phụ thuộc.
Q: Dùng Promethazine bao lâu thì có hiệu quả?
A: Thuốc bắt đầu phát huy tác dụng sau 20–30 phút uống, đỉnh hiệu quả sau 1–2 giờ.
Q: Có dùng Promethazine với thuốc cảm cúm được không?
A: Không nên, vì nhiều thuốc cảm chứa sẵn thành phần kháng histamine, dễ gây quá liều.
Q: Giá Promethazine khoảng bao nhiêu?
A: Từ 50.000–100.000 VNĐ/hộp (tùy dạng bào chế và nhà sản xuất).
Không lái xe hoặc vận hành máy móc sau khi uống Promethazine do nguy cơ buồn ngủ.
Tránh uống rượu để hạn chế tác dụng ức chế thần kinh.
Theo dõi sát trẻ em khi dùng thuốc, ngừng ngay nếu có dấu hiệu khó thở.
Không tự ý tăng liều hoặc dùng kéo dài quá 7–10 ngày.
Promethazine là hoạt chất đa dụng trong điều trị dị ứng, say tàu xe và hỗ trợ giảm nôn. Tuy nhiên, việc sử dụng cần tuân thủ nghiêm ngặt chỉ định của bác sĩ để tránh tác dụng phụ nguy hiểm. Không tự ý mua thuốc khi chưa xác định rõ nguyên nhân bệnh, đặc biệt với trẻ nhỏ và người có bệnh nền. Kết hợp với lối sống lành mạnh và chế độ dinh dưỡng hợp lý sẽ giúp nâng cao hiệu quả điều trị!
