Hoạt Chất Ruscus Aculeatus Root Extract: Lợi Ích, Công Dụng và Ứng Dụng Trong Y Học và Mỹ Phẩm

Ruscus Aculeatus Root Extract, hay chiết xuất rễ cây đậu chổi (Butcher’s Broom), là một hoạt chất thực vật nổi bật với nhiều lợi ích sức khỏe và làm đẹp. Được chiết xuất từ thân rễ của cây Ruscus aculeatus – một loài thực vật thường xanh thuộc họ Asparagaceae, hoạt chất này đã được sử dụng trong y học cổ truyền châu Âu hàng ngàn năm và hiện được ứng dụng rộng rãi trong y học hiện đại cũng như ngành mỹ phẩm. Với các đặc tính chống viêm, làm dịu da, và hỗ trợ tuần hoàn máu, Ruscus Aculeatus Root Extract là thành phần lý tưởng trong nhiều sản phẩm chăm sóc sức khỏe và sắc đẹp. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết về hoạt chất này, từ thành phần hóa học, công dụng, đến ứng dụng thực tiễn.

1. Ruscus Aculeatus Root Extract Là Gì?

Ruscus Aculeatus Root Extract là chiết xuất từ rễ của cây Ruscus aculeatus, một loài cây bụi thấp, thường xanh, có nguồn gốc từ Tây Âu, Bắc Phi, và Tây Nam Á, đặc biệt phổ biến ở vùng Địa Trung Hải. Cây còn được gọi là “cây đậu chổi” vì trước đây, cành của nó được bó lại thành chổi để quét dọn, đặc biệt trong các lò mổ. Rễ cây chứa nhiều hợp chất hoạt tính sinh học, bao gồm saponin steroid, flavonoid, và các chất chống oxy hóa, mang lại nhiều lợi ích sức khỏe.

Trong y học cổ truyền, Ruscus aculeatus được sử dụng như một chất lợi tiểu, trị viêm, và hỗ trợ điều trị các bệnh về tĩnh mạch như giãn tĩnh mạch, bệnh trĩ. Ngày nay, chiết xuất rễ cây được ứng dụng trong các sản phẩm dược phẩm, thực phẩm chức năng, và mỹ phẩm nhờ khả năng cải thiện tuần hoàn máu, làm dịu da, và chống viêm. Theo cơ sở dữ liệu mỹ phẩm của Ủy ban Châu Âu, Ruscus Aculeatus Root Extract được đánh giá là an toàn và hiệu quả trong các sản phẩm chăm sóc da.

2. Thành Phần Hoạt Chất Trong Ruscus Aculeatus Root Extract

Rễ cây Ruscus aculeatus chứa hơn 20 hợp chất hóa học, trong đó các hoạt chất chính bao gồm:

2.1. Saponin Steroid

• Ruscogenin và Neoruscogenin: Đây là hai saponin steroid chính, chiếm tỷ lệ cao trong chiết xuất rễ. Chúng có tác dụng:
  • Tăng trương lực tĩnh mạch, cải thiện tuần hoàn máu.
  • Chống viêm, giảm sưng tấy trong các bệnh lý như suy tĩnh mạch mãn tính và bệnh trĩ.
  • Bảo vệ thành mạch, hạn chế phân hủy elastin và collagen.

2.2. Flavonoid

Flavonoid trong chiết xuất rễ có đặc tính chống oxy hóa mạnh, giúp:

• Bảo vệ tế bào khỏi stress oxy hóa và gốc tự do.
• Hỗ trợ làm bền thành mạch máu, giảm tính thấm mao mạch.
• Cải thiện sắc tố da, làm sáng da tự nhiên.

2.3. Các Hợp Chất Khác

• Sterol, Triterpenes, Coumarin: Hỗ trợ kháng viêm và cải thiện tuần hoàn.
• Axit Glycolic, Tyramine, Sparteine: Góp phần làm dịu da, kháng khuẩn, và tái tạo tế bào.
• Vitamin A, C, và khoáng chất (sắt, calci, kali): Tăng cường dinh dưỡng, hỗ trợ sức khỏe tổng thể.

Theo nghiên cứu, ruscogenin không liên kết với protein huyết tương và được thải qua thận và mật với thời gian bán thải từ 16-24 giờ.

3. Lợi Ích Sức Khỏe Của Ruscus Aculeatus Root Extract

Ruscus Aculeatus Root Extract mang lại nhiều lợi ích sức khỏe, được chứng minh qua y học cổ truyền và các nghiên cứu hiện đại.

3.1. Cải Thiện Tuần Hoàn Máu

Chiết xuất rễ cây đậu chổi có khả năng tăng trương lực tĩnh mạch và giảm tính thấm mao mạch, giúp:

• Hỗ trợ điều trị suy tĩnh mạch mãn tính (CVI), giảm sưng, đau, và chuột rút ở chân. Một báo cáo tổng hợp từ 20 nghiên cứu cho thấy thực phẩm bổ sung chứa Ruscus aculeatus giảm đáng kể các triệu chứng CVI.
• Giảm nguy cơ giãn tĩnh mạch nhờ cải thiện lưu thông máu về tim.
• Hỗ trợ điều trị bệnh trĩ bằng cách giảm viêm và co mạch.

3.2. Chống Viêm và Giảm Sưng

Hoạt chất ruscogenin và flavonoid có tác dụng chống viêm mạnh, giúp:

• Giảm sưng tấy ở các vùng như mắt cá chân, cẳng chân, hoặc vú (trong trường hợp viêm vú ở gia súc).
• Hỗ trợ điều trị các bệnh viêm da, mụn nhọt, và áp-xe nhờ đặc tính kháng khuẩn và làm dịu.

3.3. Hỗ Trợ Điều Trị Bệnh Trĩ

Ruscus Aculeatus Root Extract được sử dụng trong các công thức điều trị bệnh trĩ nhờ:

• Giảm viêm và sưng ở vùng hậu môn.
• Tăng cường sức bền thành mạch, hạn chế xuất huyết.
• Làm dịu cảm giác đau rát, ngứa ngáy.

3.4. Hạ Huyết Áp Tư Thế

Ruscus aculeatus có thể hỗ trợ điều trị hạ huyết áp tư thế (giảm huyết áp đột ngột khi đứng lên), một vấn đề thường gặp ở người cao tuổi. Hoạt chất trong chiết xuất giúp điều hòa áp lực máu, giảm chóng mặt và buồn nôn.

3.5. Lợi Tiểu và Giải Độc

Trong y học cổ truyền Hy Lạp, chiết xuất rễ được dùng như một chất lợi tiểu, giúp:

• Loại bỏ độc tố qua đường tiểu.
• Hỗ trợ điều trị sỏi thận và viêm thận (theo y học dân gian Thổ Nhĩ Kỳ).

3.6. Chống Oxy Hóa và Ngăn Ngừa Lão Hóa

Flavonoid và các hợp chất phenolic trong chiết xuất rễ giúp:

• Bảo vệ tế bào khỏi tổn thương do gốc tự do.
• Làm chậm quá trình lão hóa, cải thiện sức khỏe da và tóc.
• Ngăn ngừa xơ vữa động mạch nhờ đặc tính chống viêm.

3.7. Hỗ Trợ Sức Khỏe Da

Trong mỹ phẩm, Ruscus Aculeatus Root Extract được đánh giá cao nhờ khả năng:

• Làm dịu da, giảm kích ứng và đỏ rát.
• Tăng cường tuần hoàn máu dưới da, cải thiện sắc tố và độ đàn hồi.
• Hỗ trợ điều trị cellulite (da sần vỏ cam) nhờ kích thích chuyển hóa nước-muối.

4. Ứng Dụng Của Ruscus Aculeatus Root Extract

4.1. Trong Y Học Cổ Truyền

Ruscus aculeatus được sử dụng trong nhiều bài thuốc dân gian:

• Y học Hy Lạp cổ đại: Dùng làm thuốc lợi tiểu, nhuận tràng, và điều trị sỏi thận.
• Y học dân gian Palestine: Thân rễ dùng ngoài da để chữa viêm da, mụn nhọt.
• Y học Thổ Nhĩ Kỳ: Thuốc sắc rễ trị bệnh chàm, sỏi thận, và viêm thận.
• Y học Ý: Dùng trị mụn cóc và chứng chilblains (sưng đỏ do lạnh).

4.2. Trong Y Học Hiện Đại

Chiết xuất rễ được ứng dụng trong:

• Thực phẩm chức năng: Viên uống hỗ trợ tuần hoàn máu, giảm triệu chứng suy tĩnh mạch và bệnh trĩ (liều 7-11 mg ruscogenin/ngày).
• Thuốc bôi ngoài: Kem hoặc thuốc mỡ trị giãn tĩnh mạch, bệnh trĩ, và viêm vú ở gia súc (liều 64-96 mg/ngày).
• Thuốc trị plexopathy mãn tính: Liều 16 mg/ngày chiết xuất rễ.

4.3. Trong Mỹ Phẩm

Ruscus Aculeatus Root Extract là thành phần phổ biến trong:

• Sản phẩm chăm sóc da: Kem dưỡng, mặt nạ làm dịu da, chống lão hóa, và cải thiện sắc tố da.
• Sản phẩm chống cellulite: Kích thích tuần hoàn máu, giảm hiện tượng da sần vỏ cam.
• Nước hoa và sản phẩm chăm sóc tóc: Tạo mùi thơm tự nhiên, ngăn rụng tóc.

4.4. Trong Nông Nghiệp

Chiết xuất rễ được sử dụng trong thuốc thú y, đặc biệt là thuốc mỡ trị viêm vú ở gia súc, cừu, ngựa, và lợn, với liều bôi 2-3 lần/ngày trong 2-3 ngày.

5. Cách Sử Dụng Ruscus Aculeatus Root Extract Hiệu Quả

5.1. Liều Lượng

• Viên uống: 7-11 mg ruscogenin/ngày (tương đương 100-150 mg chiết xuất rễ) để trị suy tĩnh mạch hoặc bệnh trĩ.
• Kem bôi ngoài: 64-96 mg chiết xuất/ngày, bôi lên vùng da bị ảnh hưởng.
• Tinh dầu hoặc mỹ phẩm: Pha loãng với dầu nền hoặc kem dưỡng (tỷ lệ 1:10) để massage hoặc dưỡng da.

5.2. Phương Pháp Sử Dụng

• Thuốc sắc: Rễ khô (3-6g) sắc với 500ml nước, uống 2-3 lần/ngày.
• Kem hoặc thuốc mỡ: Bôi trực tiếp lên vùng da bị sưng, viêm, hoặc giãn tĩnh mạch.
• Tinh dầu: Dùng trong liệu pháp hương thơm hoặc massage để cải thiện tuần hoàn.

5.3. Lưu Ý Khi Sử Dụng

• Tác dụng phụ: Có thể gây khó chịu dạ dày, buồn nôn, tiêu chảy ở một số người. Một trường hợp hiếm gặp ghi nhận biến chứng nhiễm toan ở bệnh nhân tiểu đường, nhưng chưa xác định nguyên nhân chính.
• Chống chỉ định: Không dùng cho trẻ em, phụ nữ mang thai hoặc đang cho con bú do thiếu dữ liệu an toàn.
• Tương tác thuốc: Có thể tương tác với thuốc huyết áp, thuốc chống dị ứng, hoặc thuốc thông mũi.
• Hấp thu khoáng chất: Saponin trong chiết xuất có thể làm giảm hấp thu kẽm và sắt, cần bổ sung khoáng chất cách xa thời điểm sử dụng.
• Tham khảo ý kiến bác sĩ: Đặc biệt cần thiết nếu bạn đang dùng thuốc điều trị bệnh thận hoặc huyết áp.

6. Nghiên Cứu Khoa Học Về Ruscus Aculeatus Root Extract

Nhiều nghiên cứu đã xác nhận lợi ích của chiết xuất rễ cây đậu chổi:

• Một nghiên cứu tổng hợp từ 20 thử nghiệm lâm sàng cho thấy Ruscus aculeatus giảm đau, chuột rút, và sưng tấy ở bệnh nhân suy tĩnh mạch mãn tính.
• Nghiên cứu trên PubMed chỉ ra rằng liều 7-11 mg ruscogenin/ngày cải thiện triệu chứng suy tĩnh mạch, trong khi kem bôi 64-96 mg/ngày hiệu quả trong điều trị giãn tĩnh mạch và bệnh trĩ.
• Các thử nghiệm trên động vật cho thấy chiết xuất rễ có tác dụng chống viêm, bảo vệ thành mạch, và ngăn ngừa xơ vữa động mạch.
• Trong mỹ phẩm, chiết xuất được đánh giá bởi Paula’s Choice là chất chống oxy hóa và làm dịu da, phù hợp với các sản phẩm chăm sóc da nhạy cảm.

7. Tình Hình Sản Xuất và Phát Triển Tại Việt Nam

Ruscus aculeatus không phải là loài cây bản địa tại Việt Nam, nhưng chiết xuất rễ được nhập khẩu và sử dụng trong các sản phẩm dược phẩm và mỹ phẩm. Một số công ty mỹ phẩm Việt Nam, như BioTopcare, đã tích hợp Ruscus Aculeatus Root Extract vào các sản phẩm chống cellulite và dưỡng da nhờ khả năng kích thích tuần hoàn và làm dịu da. Ngoài ra, các sản phẩm thực phẩm chức năng chứa chiết xuất này cũng đang được phân phối rộng rãi tại Việt Nam, chủ yếu nhập từ châu Âu.

Việt Nam có tiềm năng phát triển vùng trồng Ruscus aculeatus ở các khu vực có khí hậu mát mẻ như Đà Lạt, Sa Pa, hoặc Tây Nguyên, nhưng hiện tại chưa có dự án cụ thể nào được triển khai. Với xu hướng sử dụng nguyên liệu tự nhiên trong mỹ phẩm và dược phẩm, Ruscus Aculeatus Root Extract hứa hẹn sẽ ngày càng phổ biến tại thị trường Việt Nam.

8. Kết Luận

Ruscus Aculeatus Root Extract là một hoạt chất thực vật quý giá với nhiều lợi ích sức khỏe và làm đẹp. Từ hỗ trợ tuần hoàn máu, giảm viêm, điều trị bệnh trĩ, đến làm dịu da và chống cellulite, chiết xuất rễ cây đậu chổi đã chứng minh giá trị trong cả y học cổ truyền và hiện đại. Với các ứng dụng đa dạng trong dược phẩm, mỹ phẩm, và thậm chí thú y, Ruscus Aculeatus Root Extract là lựa chọn lý tưởng cho những ai muốn cải thiện sức khỏe tĩnh mạch, chăm sóc da, hoặc ngăn ngừa lão hóa.

Để sử dụng chiết xuất này hiệu quả, người dùng cần tuân thủ liều lượng, tránh tương tác thuốc, và tham khảo ý kiến bác sĩ khi cần thiết. Với tiềm năng phát triển tại Việt Nam và xu hướng sử dụng nguyên liệu tự nhiên, Ruscus Aculeatus Root Extract hứa hẹn sẽ trở thành một trong những hoạt chất chủ lực trong tương lai.

Nguồn tham khảo:

• Paula’s Choice Việt Nam. Ruscus Aculeatus Root Extract.
• Vanspa.vn. Ruscus Aculeatus Root Extract.
• Wikipedia. Ruscus aculeatus.
• BioTopcare. Những thuật ngữ chiết xuất thực vật.
• Medigo App. Tác dụng của Ruscus aculeatus trong điều trị bệnh.
• Livingreen.vn. Đậu chổi (Ruscus aculeatus) có phải là thuốc?