Sửa Đổi Luật Bảo Hiểm Y Tế: Hành Trình Tiến Tới Khám Chữa Bệnh Miễn Phí Cho Người Dân Việt Nam
Giới thiệu về sửa đổi Luật Bảo hiểm y tế và mục tiêu khám chữa bệnh miễn phí
Vào ngày 8/5/2025, tại hội thảo “Nâng cao hơn nữa quyền lợi bệnh nhân trong chẩn đoán, điều trị” do Bộ Y tế và Báo Tiền Phong tổ chức, Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn đã công bố kế hoạch sửa đổi toàn diện Luật Bảo hiểm y tế (BHYT), hướng tới mục tiêu khám chữa bệnh miễn phí cho toàn dân theo chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm. Là một chuyên gia y tế với hơn 20 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý y tế và đóng góp ý kiến cho các chính sách an sinh xã hội, tôi nhận thấy đây là một định hướng mang tính đột phá, không chỉ nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe mà còn đảm bảo công bằng xã hội. Bài viết này sẽ phân tích lộ trình sửa đổi Luật BHYT, các thách thức, giải pháp cụ thể mà tôi đề xuất để hỗ trợ Chính phủ đạt được mục tiêu khám chữa bệnh miễn phí, đồng thời cung cấp thông tin dễ hiểu cho người dân về ý nghĩa của chính sách này.
Từ khóa chính: Sửa đổi Luật BHYT, khám chữa bệnh miễn phí, bảo hiểm y tế, an sinh y tế, Tổng Bí thư Tô Lâm, Bộ Y tế.
Bối cảnh và ý nghĩa của việc sửa đổi Luật BHYT
Thực trạng hệ thống BHYT tại Việt Nam
Tính đến cuối năm 2024, tỷ lệ bao phủ BHYT tại Việt Nam đạt 94,2% dân số, một con số ấn tượng so với nhiều quốc gia trong khu vực. Quỹ BHYT đã trở thành nguồn tài chính chủ đạo cho hoạt động khám chữa bệnh, giúp giảm gánh nặng tài chính cho người dân khi ốm đau. Tuy nhiên, vẫn còn những hạn chế cần khắc phục:
Chi phí từ tiền túi còn cao: Người dân hiện chi trả khoảng 40-45% chi phí y tế, vượt khuyến cáo 30% của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).
Chênh lệch chất lượng dịch vụ: Các bệnh viện tuyến trên thường xuyên quá tải, trong khi y tế cơ sở chưa được đầu tư đầy đủ, dẫn đến việc bệnh nhân ưu tiên khám tại các bệnh viện lớn.
Hạn chế trong phạm vi chi trả: Danh mục thuốc, vật tư, và kỹ thuật y tế được BHYT chi trả chưa đáp ứng hết nhu cầu, đặc biệt với các bệnh hiểm nghèo như ung thư, tim mạch, hoặc bệnh hiếm.
Trục lợi quỹ BHYT: Một số cơ sở y tế lạm dụng quỹ BHYT, làm gia tăng nguy cơ bội chi và ảnh hưởng đến quyền lợi của người tham gia.
Chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm
Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh hai định hướng mang tính đột phá:
Đảm bảo mỗi người dân được khám sức khỏe định kỳ ít nhất một lần mỗi năm.
Tiến tới miễn phí khám chữa bệnh cho toàn dân, hướng đến năm 2045, người dân không phải chi trả thêm khi sử dụng dịch vụ BHYT.
Đây không chỉ là mục tiêu y tế mà còn là thông điệp về một hệ thống an sinh xã hội lấy con người làm trung tâm, góp phần xây dựng một Việt Nam phát triển bền vững.
Ý nghĩa của khám chữa bệnh miễn phí
Công bằng xã hội: Miễn phí khám chữa bệnh giúp mọi người dân, đặc biệt là các nhóm yếu thế như người nghèo, người dân tộc thiểu số, hoặc người cao tuổi, được tiếp cận dịch vụ y tế chất lượng.
Phòng ngừa bệnh tật: Khám sức khỏe định kỳ giúp phát hiện sớm các bệnh nguy hiểm như ung thư, tim mạch, hoặc tiểu đường, giảm chi phí điều trị dài hạn.
Giảm gánh nặng tài chính: Loại bỏ chi phí từ tiền túi giúp người dân yên tâm điều trị, tránh tình trạng “nghèo hóa vì bệnh tật”.
Thúc đẩy phát triển kinh tế: Một dân số khỏe mạnh là nền tảng cho tăng trưởng kinh tế, nâng cao năng suất lao động và thu hút đầu tư.
Lộ trình sửa đổi Luật BHYT và mục tiêu đến năm 2045
Xem thêm
Bộ Y tế đã xây dựng lộ trình sửa đổi Luật BHYT theo hai giai đoạn chính, với các mục tiêu cụ thể:
Giai đoạn 2026-2030
Khám sức khỏe định kỳ: Đảm bảo 100% người dân được khám sức khỏe ít nhất một lần mỗi năm, với chi phí ước tính khoảng 25.000 tỷ đồng/năm cho 100 triệu dân (250.000 đồng/người/lần).
Tăng cường y tế cơ sở: 90% người dân được tiếp cận dịch vụ dự phòng bệnh tật, tiêm chủng, chăm sóc sức khỏe ban đầu, và quản lý bệnh mạn tính tại y tế cơ sở.
Hồ sơ sức khỏe điện tử: Mọi người dân được lập sổ sức khỏe điện tử để quản lý sức khỏe suốt đời.
Tăng tỷ lệ chi trả BHYT: Giảm tỷ lệ chi từ tiền túi xuống dưới 20%, mức đồng chi trả BHYT dưới 10%.
Mở rộng đối tượng tham gia: Phấn đấu 100% dân số có thẻ BHYT, với ngân sách nhà nước hỗ trợ các nhóm yếu thế.
Giai đoạn 2031-2035
Hoàn thiện khung pháp lý: Sửa đổi toàn diện Luật BHYT, ban hành các nghị định và thông tư hướng dẫn để triển khai miễn phí chăm sóc sức khỏe bền vững.
Thiết kế quỹ BHYT thành phần: Bao gồm quỹ khám chữa bệnh, quỹ dự phòng, và quỹ hỗ trợ bệnh hiểm nghèo để đảm bảo chi trả linh hoạt.
Tăng cường quản lý quỹ: Kiểm soát chặt chẽ trục lợi BHYT, sử dụng công nghệ để giám sát chi phí khám chữa bệnh.
Mục tiêu năm 2045
Người dân không phải trả thêm chi phí khi sử dụng dịch vụ BHYT, đưa Việt Nam trở thành quốc gia hàng đầu khu vực về an sinh y tế.
Hệ thống y tế đáp ứng đầy đủ nhu cầu chăm sóc sức khỏe, với chất lượng dịch vụ ngang tầm các nước phát triển.
Thách thức trong việc thực hiện mục tiêu khám chữa bệnh miễn phí
Mặc dù lộ trình đã được vạch ra, việc đạt được mục tiêu khám chữa bệnh miễn phí đối mặt với nhiều thách thức:
Nguồn tài chính hạn chế:
Quỹ BHYT hiện chủ yếu dựa vào mức đóng 4,5% tiền lương hoặc lương cơ sở, chưa đủ để chi trả toàn bộ chi phí khi mở rộng quyền lợi.
Chi phí nhập khẩu thuốc, thiết bị y tế theo giá quốc tế, trong khi mức đóng BHYT còn thấp, dẫn đến nguy cơ bội chi quỹ.
Quá tải tại bệnh viện tuyến trên:
Nhiều bệnh nhân vẫn ưu tiên khám tại các bệnh viện lớn như Bạch Mai, Chợ Rẫy, do thiếu niềm tin vào y tế cơ sở, gây áp lực lên cơ sở hạ tầng và nhân lực y tế.
Hạn chế về nhân lực và cơ sở vật chất:
Y tế cơ sở thiếu bác sĩ giỏi, trang thiết bị hiện đại, và cơ sở vật chất phù hợp để đáp ứng nhu cầu khám chữa bệnh ban đầu.
Số lượng nhân viên y tế thôn bản, cô đỡ thôn bản còn hạn chế, đặc biệt tại vùng sâu, vùng xa.
Nhận thức của người dân:
Nhiều người chưa hiểu rõ lợi ích của khám sức khỏe định kỳ hoặc cách sử dụng thẻ BHYT hiệu quả, dẫn đến việc bỏ lỡ cơ hội phát hiện bệnh sớm.
Trục lợi và quản lý quỹ BHYT:
Một số cơ sở y tế lạm dụng xét nghiệm, kê đơn không cần thiết, hoặc kéo dài thời gian điều trị để trục lợi quỹ BHYT, làm giảm nguồn lực cho các bệnh nhân thực sự cần.
Đề xuất giải pháp để đạt mục tiêu khám chữa bệnh miễn phí
Dựa trên kinh nghiệm thực tiễn và tham khảo các mô hình y tế quốc tế, tôi đề xuất các giải pháp cụ thể để hỗ trợ Chính phủ và Bộ Y tế thực hiện mục tiêu này:
1. Tăng cường nguồn tài chính cho quỹ BHYT
Điều chỉnh mức đóng BHYT theo thu nhập: Thay vì đóng cố định 4,5% tiền lương hoặc lương cơ sở, áp dụng mức đóng linh hoạt dựa trên thu nhập thực tế, tương tự mô hình của nhiều quốc gia phát triển. Ví dụ, người có thu nhập cao đóng tỷ lệ cao hơn, trong khi người nghèo được hỗ trợ toàn bộ.
Phát triển bảo hiểm bổ sung: Khuyến khích các loại hình bảo hiểm sức khỏe tư nhân để chi trả cho các dịch vụ y tế ngoài phạm vi BHYT, giảm áp lực lên quỹ BHYT.
Tăng ngân sách nhà nước: Nhà nước cần tăng hỗ trợ mua thẻ BHYT cho các nhóm yếu thế, đồng thời phân bổ ngân sách cho các chương trình khám sức khỏe định kỳ và dự phòng bệnh tật.
Huy động vốn xã hội hóa: Kêu gọi doanh nghiệp, tổ chức phi chính phủ, và cá nhân đóng góp vào quỹ BHYT thông qua các chương trình từ thiện hoặc tài trợ.
2. Đầu tư vào y tế cơ sở
Đào tạo nhân lực y tế: Tăng cường chương trình đào tạo bác sĩ, điều dưỡng tại y tế cơ sở, đặc biệt trong các lĩnh vực như y học gia đình, quản lý bệnh mạn tính, và chăm sóc sức khỏe ban đầu.
Chuyển giao công nghệ: Các bệnh viện tuyến trên như Bạch Mai, Chợ Rẫy cần hỗ trợ kỹ thuật cho y tế cơ sở thông qua đào tạo tại chỗ, hội chẩn từ xa, hoặc luân chuyển bác sĩ.
Nâng cấp cơ sở vật chất: Đầu tư trang thiết bị hiện đại, phòng khám đạt chuẩn, và hệ thống phòng xét nghiệm tại trạm y tế xã và bệnh viện huyện để đáp ứng nhu cầu khám chữa bệnh cơ bản.
3. Ứng dụng công nghệ trong quản lý y tế
Hồ sơ sức khỏe điện tử: Xây dựng hệ thống hồ sơ sức khỏe điện tử quốc gia, liên thông giữa các cấp y tế, để theo dõi sức khỏe người dân và hỗ trợ chẩn đoán chính xác.
Telemedicine: Mở rộng các nền tảng y tế từ xa để bác sĩ tại bệnh viện chuyên sâu tư vấn cho bệnh nhân ở vùng sâu, vùng xa, giảm nhu cầu chuyển tuyến không cần thiết.
Giám sát quỹ BHYT: Sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để phân tích dữ liệu, phát hiện các trường hợp trục lợi quỹ BHYT, và tối ưu hóa chi phí khám chữa bệnh.
4. Tăng cường truyền thông và nâng cao nhận thức
Chiến dịch truyền thông: Tổ chức các chương trình truyền thông trên báo chí, mạng xã hội, và tại cộng đồng để phổ biến lợi ích của khám sức khỏe định kỳ và cách sử dụng thẻ BHYT hiệu quả.
Tài liệu hướng dẫn: Cung cấp cẩm nang về quyền lợi BHYT, danh mục dịch vụ được chi trả, và hướng dẫn đăng ký khám chữa bệnh tại các cơ sở y tế.
Giáo dục cộng đồng: Tích hợp kiến thức về dự phòng bệnh tật vào chương trình học đường và các buổi sinh hoạt cộng đồng, khuyến khích lối sống lành mạnh và khám sức khỏe định kỳ.
5. Hoàn thiện khung pháp lý và quản lý
Sửa đổi Luật BHYT: Bổ sung các quy định về mức đóng linh hoạt, mở rộng danh mục thuốc và kỹ thuật y tế được chi trả, và tăng cường chế tài xử phạt trục lợi quỹ BHYT.
Quy định chi tiết: Ban hành nghị định và thông tư hướng dẫn về khám sức khỏe định kỳ, quản lý quỹ BHYT thành phần, và hỗ trợ bệnh hiểm nghèo.
Giám sát độc lập: Thành lập các cơ quan giám sát độc lập để đánh giá hiệu quả sử dụng quỹ BHYT và chất lượng dịch vụ y tế tại các cơ sở.
6. Hợp tác quốc tế và học hỏi kinh nghiệm
Vương quốc Anh (NHS): Hệ thống y tế quốc gia (NHS) cung cấp dịch vụ y tế miễn phí dựa trên thuế thu nhập, với y tế cơ sở đóng vai trò trung tâm trong dự phòng và điều trị bệnh mạn tính. Việt Nam có thể học hỏi cách quản lý tài chính và phân bổ nguồn lực của NHS.
Singapore: Kết hợp bảo hiểm y tế công (Medishield) với bảo hiểm tư nhân và tài khoản tiết kiệm y tế (Medisave) để đảm bảo chi trả linh hoạt. Việt Nam có thể áp dụng mô hình bảo hiểm bổ sung để hỗ trợ quỹ BHYT.
Australia: Hệ thống Medicare chi trả toàn bộ chi phí khám chữa bệnh cơ bản, với các bệnh viện công được đầu tư mạnh mẽ. Việt Nam cần tăng cường đầu tư vào y tế công để đảm bảo chất lượng dịch vụ.
Vai trò của tôi trong việc đóng góp cho chính sách
Trong vai trò một chuyên gia y tế, tôi đã và đang tham gia các hoạt động sau để hỗ trợ Chính phủ đạt mục tiêu khám chữa bệnh miễn phí:
Tư vấn chính sách: Tham gia các hội thảo và nhóm tư vấn của Bộ Y tế để đóng góp ý kiến về sửa đổi Luật BHYT, đặc biệt là các quy định về mức đóng, quản lý quỹ, và mở rộng quyền lợi BHYT.
Nghiên cứu và đề xuất: Thực hiện các nghiên cứu về hiệu quả sử dụng quỹ BHYT, đề xuất mô hình quỹ thành phần và các giải pháp giảm chi từ tiền túi.
Đào tạo nhân lực: Tổ chức các khóa đào tạo cho bác sĩ và điều dưỡng tại y tế cơ sở, tập trung vào kỹ năng chẩn đoán sớm và quản lý bệnh mạn tính.
Truyền thông cộng đồng: Hợp tác với các tổ chức truyền thông để xây dựng các chương trình nâng cao nhận thức về khám sức khỏe định kỳ và quyền lợi BHYT.
Hướng dẫn cho người dân về quyền lợi BHYT trong giai đoạn chuyển đổi
Để người dân hiểu rõ và tận dụng tối đa quyền lợi BHYT trong bối cảnh sửa đổi Luật, tôi cung cấp các hướng dẫn cụ thể:
Tham gia BHYT đầy đủ:
Đảm bảo đóng phí BHYT đúng hạn, đặc biệt với các đối tượng tự nguyện như hộ gia đình, học sinh, sinh viên.
Kiểm tra thẻ BHYT (giấy hoặc điện tử trên VNeID/VssID) để đảm bảo còn giá trị sử dụng.
Khám sức khỏe định kỳ:
Đăng ký khám sức khỏe định kỳ tại trạm y tế xã hoặc bệnh viện cấp cơ bản, nơi sẽ được ưu tiên triển khai chương trình miễn phí từ năm 2026.
Mang theo thẻ BHYT và giấy tờ tùy thân khi khám.
Sử dụng dịch vụ y tế đúng tuyến:
Ưu tiên khám chữa bệnh tại cơ sở đăng ký ban đầu để hưởng 100% chi phí (đối với các đối tượng ưu tiên) hoặc 80% chi phí (đối tượng khác).
Nếu mắc bệnh hiếm hoặc hiểm nghèo, đến thẳng bệnh viện chuyên sâu mà không cần giấy chuyển tuyến, theo danh mục 62 bệnh của Thông tư 01/2025/TT-BYT.
Báo cáo sai phạm:
Nếu gặp tình trạng bệnh viện yêu cầu trả chi phí không đúng quy định hoặc từ chối thanh toán BHYT, liên hệ đường dây nóng của Bảo hiểm Xã hội Việt Nam (1900-96-96-68) hoặc Bộ Y tế (1900-9095).
Theo dõi thông tin cập nhật:
Truy cập website của Bộ Y tế (moh.gov.vn) hoặc Bảo hiểm Xã hội Việt Nam (baohiemxahoi.gov.vn) để cập nhật các quy định mới về BHYT từ ngày 1/7/2025.
Kết luận
Việc sửa đổi Luật Bảo hiểm y tế hướng tới khám chữa bệnh miễn phí là một bước tiến lịch sử trong công cuộc bảo vệ và nâng cao sức khỏe người dân Việt Nam. Với lộ trình rõ ràng từ năm 2026 đến 2045, cùng sự quyết tâm của Đảng, Nhà nước, và các chuyên gia y tế, mục tiêu này hoàn toàn khả thi nếu được triển khai đồng bộ và hiệu quả. Là một chuyên gia y tế, tôi cam kết tiếp tục đóng góp ý kiến, nghiên cứu, và đào tạo để hỗ trợ Chính phủ hiện thực hóa chính sách này, đảm bảo rằng mọi người dân đều được tiếp cận dịch vụ y tế chất lượng cao mà không lo gánh nặng tài chính. Người dân cần chủ động tham gia BHYT, khám sức khỏe định kỳ, và nắm rõ quyền lợi để cùng chung tay xây dựng một hệ thống y tế công bằng, bền vững, và phát triển.
Nguồn tham khảo: Bộ Y tế, Báo Tiền Phong, VnExpress, Thông tư 01/2025/TT-BYT, Luật BHYT sửa đổi 2024.
