Acid folic (vitamin B9) là một vitamin nhóm B tan trong nước, đóng vai trò thiết yếu trong tổng hợp DNA, phân chia tế bào, và sản xuất hồng cầu. Cơ thể không tự tổng hợp được axit folic, cần bổ sung qua thực phẩm hoặc viên uống. Dạng hoạt động trong cơ thể là folate (5-methyltetrahydrofolate).
– Hỗ trợ phát triển thai nhi: Ngăn ngừa dị tật ống thần kinh (như nứt đốt sống) khi dùng đủ liều trước và trong thai kỳ.
– Sản xuất máu: Tham gia tạo hồng cầu, phòng ngừa thiếu máu hồng cầu to.
– Chuyển hóa homocysteine: Giảm nồng độ homocysteine trong máu, hạn chế nguy cơ tim mạch.
– Hỗ trợ tế bào: Cần thiết cho quá trình phân chia và sửa chữa tế bào, đặc biệt ở da, tóc, móng.
– Thực phẩm tự nhiên:
– Rau lá xanh đậm (rau bina, cải xoăn).
– Đậu, hạt (đậu lăng, đậu đen, hạt hướng dương).
– Gan, trứng, cam, bơ.
– Thực phẩm tăng cường: Ngũ cốc, bánh mì, sữa (phổ biến ở nhiều quốc gia).
– Viên uống: Dạng acid folic tổng hợp (thường kết hợp với sắt hoặc vitamin B12).
– Phòng dị tật bẩm sinh:
– Khuyến nghị: Phụ nữ mang thai hoặc dự định mang thai cần 400–800 mcg/ngày.
– Giảm 50–70% nguy cơ dị tật ống thần kinh nếu dùng đủ liều trước khi thụ thai.
– Điều trị thiếu máu:
– Kết hợp với sắt và vitamin B12 để cải thiện thiếu máu hồng cầu to.
– Liều điều trị: 1–5 mg/ngày (tùy mức độ thiếu hụt).
– Hỗ trợ tim mạch:
– Giảm homocysteine máu (dù chưa rõ ràng về hiệu quả giảm đột quỵ/tim mạch).
– Ung thư:
– Một số nghiên cứu gợi ý giảm nguy cơ ung thư đại tràng, nhưng cần thêm bằng chứng.
– Người lớn: 400 mcg/ngày.
– Phụ nữ mang thai: 600–800 mcg/ngày.
– Phụ nữ cho con bú: 500 mcg/ngày.
– Người thiếu máu hoặc bệnh mãn tính: 1–5 mg/ngày (theo chỉ định bác sĩ).
Lưu ý:
– Uống sau bữa ăn để tăng hấp thu.
– Người nghiện rượu, bệnh celiac, viêm ruột cần liều cao hơn do kém hấp thu.
– Thừa acid folic (trên 1000 mcg/ngày):
– Che giấu triệu chứng thiếu vitamin B12, dẫn đến tổn thương thần kinh nếu không phát hiện.
– Tăng nguy cơ ung thư tiền liệt tuyến (theo một số nghiên cứu gây tranh cãi).
– Dị ứng: Hiếm gặp, thường do tá dược trong viên uống.
– Methotrexate: Acid folic làm giảm tác dụng phụ của methotrexate nhưng có thể giảm hiệu quả điều trị ung thư.
– Thuốc chống động kinh (phenytoin, carbamazepine): Acid folic làm giảm nồng độ thuốc trong máu.
– Sulfasalazine (thuốc viêm khớp): Giảm hấp thu folate.
– Phụ nữ mang thai: Bắt đầu bổ sung ít nhất 1 tháng trước khi thụ thai.
– Người thiếu máu: Xét nghiệm máu để xác định nguyên nhân (thiếu sắt, B12, hoặc folate).
– Người sau phẫu thuật dạ dày/rối loạn hấp thu: Cần dùng dạng folate hoạt hóa (methylfolate).
Acid folic là vi chất quan trọng cho sức khỏe sinh sản, hệ thần kinh và máu. Tuy nhiên, việc bổ sung cần cân nhắc liều lượng, đặc biệt ở người dùng thuốc mãn tính hoặc có bệnh lý nền. Luôn tham khảo bác sĩ để tránh thiếu hụt hoặc dư thừa, nhất là trong thai kỳ hoặc điều trị bệnh.