– Beta Carotene là một carotenoid (sắc tố thực vật) thuộc nhóm provitamin A, có khả năng chuyển hóa thành vitamin A trong cơ thể.
– Vai trò chính: Chất chống oxy hóa mạnh, hỗ trợ thị lực, miễn dịch và sức khỏe da.
– Công thức phân tử: C₄₀H₅₆.
– Đặc điểm: Tan trong chất béo, màu cam/đỏ tự nhiên. Cơ thể chuyển đổi beta carotene thành retinol (vitamin A) khi cần thiết.
– Rau củ màu cam/đỏ: Cà rốt, khoai lang, bí đỏ.
– Rau xanh đậm: Cải bó xôi (spinach), cải xoăn (kale), rau ngót.
– Trái cây: Xoài, đu đủ, mơ, dưa lưới.
– Nguồn khác: Ớt chuông đỏ, dầu cọ (nguyên chất).
– Hỗ trợ thị lực: Ngăn ngừa quáng gà và thoái hóa điểm vàng liên quan đến tuổi tác (AMD).
– Chống oxy hóa: Trung hòa gốc tự do, giảm nguy cơ tổn thương tế bào.
– Tăng cường miễn dịch: Duy trì chức năng hàng rào niêm mạc (da, đường hô hấp, tiêu hóa).
– Bảo vệ da: Giảm nhạy cảm với tia UV, hỗ trợ phục hồi tổn thương da.
– Phòng ngừa thiếu vitamin A: Đặc biệt quan trọng ở vùng thiếu hụt dinh dưỡng.
– Người lớn:
– Từ thực phẩm: Không giới hạn (an toàn khi ăn tự nhiên).
– Dạng bổ sung: 3–6 mg/ngày (tương đương 5.000–10.000 IU vitamin A).
– Trẻ em: Ưu tiên bổ sung qua chế độ ăn, tránh lạm dụng viên uống.
– Thừa beta carotene từ thực phẩm: Vô hại, có thể gây vàng da nhẹ (carotenoderma) nhưng tự hết khi giảm ăn.
– Thừa từ viên uống:
– Tăng nguy cơ ung thư phổi ở người hút thuốc hoặc tiếp xúc amiăng.
– Tương tác với rượu (tăng độc tính gan).
– Chống chỉ định: Người dị ứng carotenoid, bệnh nhân suy giáp (giảm chuyển hóa thành vitamin A).
– Chất béo: Ăn cùng chất béo (dầu, bơ) để tăng hấp thu.
– Thuốc giảm cholesterol (statins): Beta carotene có thể làm giảm hiệu quả của statins.
– Rượu và thuốc lá: Làm tăng nguy cơ oxy hóa và tổn thương tế bào.
– Phụ nữ mang thai/cho con bú: Nên bổ sung qua thực phẩm, tránh viên uống liều cao.
– Người hút thuốc: Tuyệt đối không dùng viên bổ sung beta carotene (nguy cơ ung thư phổi).
– Không thay thế vitamin A: Beta carotene chỉ chuyển hóa một phần thành vitamin A, không dùng để điều trị thiếu vitamin A nặng.
– Ưu tiên thực phẩm tự nhiên: Viên uống chỉ dùng khi có chỉ định y tế.
Tổng kết: Beta carotene là dưỡng chất thiết yếu từ thực vật, an toàn khi dùng qua chế độ ăn đa dạng. Tránh lạm dụng viên uống và luôn tham khảo bác sĩ trước khi bổ sung liều cao.