Dưới đây là thông tin về Chỉ Thực (枳实) – một vị thuốc Đông y có tác dụng mạnh hơn Chỉ Xác, thường dùng để phá khí trệ và tiêu tích trệ:

1. Tên khoa học và đặc điểm:

– Tên khoa học: *Citrus aurantium L.* (quả non phơi khô của cây Cam chua hoặc cây Trấp).

– Tên khác: Trấp thực, Zhi Shi (Trung Quốc), Immature Bitter Orange.

– Đặc điểm: Quả nhỏ, vỏ dày, màu xanh hoặc vàng nhạt khi khô, vị đắng, tính hơi hàn.

2. Công dụng chính trong y học cổ truyền:

1. Phá khí trệ, tiêu tích trệ:

– Điều trị bụng đầy chướng, táo bón do khí trệ, ứ đọng thức ăn (ngực bụng căng tức).

– Dùng cho người ăn không tiêu, ợ chua, trào ngược dạ dày.

2. Hóa đờm, giảm nghẹn:

– Hỗ trợ ho có đờm đặc, tức ngực, khó thở.

3. Giảm đau mạnh:

– Đau bụng, đau dạ dày do khí uất kết, đau sườn hông.

4. Hạ khí nghịch:

– Giảm nôn ói, buồn nôn do vị khí nghịch lên.

3. Cách dùng phổ biến:

– Sắc thuốc: 3–9g Chỉ Thực khô sắc với nước, thường kết hợp với Hậu Phác, Đại Hoàng, Trần Bì trong các bài thuốc như Chỉ Thực Đạo Trệ Thang.

– Tán bột: Trộn với mật ong hoặc nước gừng để giảm tính hàn, uống 1–3g/ngày.

– Dùng ngoài: Đắp bụng giảm chướng (ít phổ biến).

4. Lưu ý khi sử dụng:

– Chống chỉ định:

– Phụ nữ mang thai (nguy cơ co bóp tử cung, sảy thai).

– Người tỳ vị hư nhược (tiêu chảy, lạnh bụng, người gầy yếu).

– Tác dụng phụ:

– Dùng quá liều (>10g/ngày) gây đau bụng, tiêu chảy, tim đập nhanh.

– Tương tác thuốc:

– Tránh dùng chung với thuốc hạ huyết áp, thuốc chống trầm cảm.

5. Phân biệt:

– Chỉ Thực (quả non) vs. Chỉ Xác (quả chưa chín):

– Chỉ Thực: Tác dụng mạnh, tập trung vào phá khí trệ ở phần dưới cơ thể (bụng, đại tràng).

– Chỉ Xác: Tác dụng nhẹ hơn, điều hòa khí ở phần trên (ngực, dạ dày).

– Chỉ Thực vs. Trần Bì (vỏ quýt):

– Trần Bì thiên về hành khí, kiện tỳ, ít tính phá mạnh như Chỉ Thực.

6. Nghiên cứu hiện đại:

– Hoạt chất synephrine, flavonoid trong Chỉ Thực có tác dụng:

– Kích thích nhu động ruột, hỗ trợ điều trị táo bón chức năng.

– Ức chế vi khuẩn đường tiêu hóa (E. coli, Salmonella).

– Giảm co thắt cơ trơn dạ dày, ruột.

– Nghiên cứu trên động vật ghi nhận khả năng hạ lipid máu và giảm béo phì.

Khuyến cáo:

– Chỉ dùng khi có khí trệ thực chứng (bụng đầy cứng, táo bón), không dùng lâu dài.

– Người hư nhược nên kết hợp với bổ khí như Đảng sâm, Bạch truật.

– Mua từ nhà thuốc Đông y uy tín, tránh nhầm với quả cam/quýt thông thường! 🍊