– Tên khoa học: *Rheum palmatum* (họ Polygonaceae).
– Tên khác: Hoàng liên, Rhubarb root, Da Huang (Trung Quốc).
– Đặc điểm: Cây thân thảo, rễ củ màu vàng đỏ, vị đắng chát. **Rễ củ** là bộ phận dùng làm thuốc.
1. Tả hạ, thông tiện:
– Điều trị táo bón cấp tính do nhiệt kết (phân khô cứng, bụng đầy đau).
– Thường dùng trong các trường hợp tích trệ đường ruột, viêm ruột thừa (kết hợp với Mang tiêu trong bài Đại Thừa Khí Thang).
2. Thanh nhiệt, giải độc:
– Giảm sốt cao, mụn nhọt, lở loét do nhiệt độc.
– Hỗ trợ điều trị viêm gan cấp, vàng da.
3. Hoạt huyết, phá ứ:
– Điều trị bế kinh, đau bụng kinh do huyết ứ, chấn thương sưng bầm.
4. Kháng khuẩn, kháng viêm:
– Ức chế vi khuẩn đường ruột (E. coli, Salmonella), giảm viêm ruột.
– Sắc thuốc: 3–12g Đại Hoàng khô sắc với nước.
– Liều thấp (3–6g): Nhuận tràng nhẹ.
– Liều cao (10–12g): Tẩy mạnh (chỉ dùng ngắn ngày).
– Tán bột: Trộn với mật ong hoặc giấm để giảm tính hàn, uống 1–3g/ngày.
– Dùng ngoài: Giã rễ tươi đắp lên mụn nhọt, vết loét.
– Chống chỉ định:
– Phụ nữ mang thai, đang cho con bú (gây sảy thai, tiêu chảy ở trẻ).
– Người tỳ vị hư hàn (tiêu chảy, lạnh bụng), khí huyết hư.
– Bệnh nhân viêm ruột mãn tính, suy thận.
– Tác dụng phụ:
– Dùng lâu gây lệ thuộc thuốc, rối loạn điện giải, tổn thương niêm mạc ruột.
– Quá liều (>15g/ngày) dẫn đến tiêu chảy dữ dội, mất nước.
– Tương tác thuốc:
– Tránh dùng chung với thuốc lợi tiểu, thuốc chống đông máu, digitalis (nguy cơ hạ kali máu).
– Đại Hoàng sống (tươi): Tác dụng tả hạ mạnh, dùng cho táo bón cấp.
– Đại Hoàng chế (sao với rượu hoặc giấm): Giảm tính tẩy, tăng hoạt huyết, dùng cho ứ huyết.
– Không nhầm với cây đại hoàng làm thực phẩm (phần thân cây Rhubarb châu Âu), chỉ dùng thân, không dùng rễ vì chứa độc tố.
– Hoạt chất anthraquinone (emodin, rhein) trong Đại Hoàng có tác dụng:
– Kích thích nhu động ruột, tăng tiết dịch mật.
– Kháng khuẩn, ức chế virus herpes và viêm gan B.
– Chống oxy hóa, hỗ trợ điều trị tăng lipid máu và xơ vữa động mạch.
– Nghiên cứu lâm sàng ghi nhận hiệu quả trong điều trị xuất huyết tiêu hóa trên khi dùng dạng bột pha lạnh.
Khuyến cáo:
– Không tự ý dùng kéo dài – chỉ sử dụng khi có chỉ định của thầy thuốc.
– Sau khi dùng Đại Hoàng, nên bồi bổ bằng các vị kiện tỳ như Bạch truật, Hoài sơn.
– Mua từ nhà thuốc uy tín, tránh hàng giả pha trộn gây ngộ độc! 🌱