Desogestrel: Công Dụng, Liều Dùng và Những Điều Cần Biết Từ Chuyên Gia
Desogestrel là progestin thế hệ mới, được dùng trong thuốc tránh thai và điều trị rối loạn kinh nguyệt. Bài viết tổng hợp cơ chế tác dụng, liều dùng an toàn, tác dụng phụ và giải đáp thắc mắc thường gặp.
Desogestrel là progestin tổng hợp thế hệ thứ ba, thuộc nhóm 19-nortestosterone, được sử dụng chủ yếu trong các biện pháp tránh thai nội tiết tố (viên uống, que cấy) và điều trị rối loạn kinh nguyệt. Khác với progestin cũ, Desogestrel có ái lực cao với thụ thể progesterone, ít tác động androgen, giúp giảm nguy cơ tăng cân, mụn trứng cá. Thuốc được WHO phê duyệt năm 1992 và phổ biến tại Việt Nam với tên thương mại Cerazette, Aubra.
Năm 1972: Tổng hợp thành công từ etonogestrel.
1992: Được chấp thuận làm thuốc tránh thai đơn chất (progestin-only pill).
2000s: Ứng dụng trong que cấy tránh thai (Implanon, Nexplanon).
2020: Nghiên cứu mở rộng vai trò trong điều trị lạc nội mạc tử cung.
Desogestrel chuyển hóa thành etonogestrel – chất chủ vận thụ thể progesterone, giúp:
Ức chế rụng trứng: Ngăn chặn sự gia tăng hormone LH.
Làm đặc dịch nhầy cổ tử cung: Ngăn tinh trùng xâm nhập.
Teo nội mạc tử cung: Giảm khả năng làm tổ của trứng đã thụ tinh.
Khác biệt với progestin thế hệ cũ (Levonorgestrel):
Giảm tác dụng phụ androgen: Ít gây mụn, rậm lông.
Thời gian bán hủy dài hơn (30 giờ): Duy trì hiệu quả ngay cả khi uống trễ.
Viên uống đơn chất (POP): Dành cho phụ nữ cho con bú, người không dung nạp estrogen.
Que cấy tránh thai: Hiệu quả đến 3 năm.
Rong kinh, thiểu kinh: Điều hòa chu kỳ, giảm lượng máu mất.
Hội chứng tiền kinh nguyệt (PMS): Giảm đau ngực, căng thẳng.
Lạc nội mạc tử cung: Giảm đau vùng chậu (kết hợp với thuốc khác).
Làm teo u xơ tử cung: Hỗ trợ trước phẫu thuật.
Liều chuẩn: 75 µg/ngày, uống cùng giờ mỗi ngày.
Thời điểm bắt đầu:
Ngày 1 của chu kỳ: Hiệu quả ngay.
Chuyển từ phương pháp khác: Uống ngay sau khi ngừng thuốc cũ.
Xử lý quên liều:
Quên <12 giờ: Uống ngay, tiếp tục như bình thường.
Quên >12 giờ: Uống ngay + dùng biện pháp tránh thai dự phòng 7 ngày.
Liều: 68 mg etonogestrel (tương đương Desogestrel), hiệu quả 3 năm.
Vị trí cấy: Dưới da cánh tay trong, thực hiện bởi nhân viên y tế.
Tỷ lệ tránh thai: 99% nếu dùng đúng cách.
Nghiên cứu năm 2020 (Contraception Journal): 92% người dùng hài lòng với viên đơn chất Desogestrel.
Giảm đau bụng kinh: 70% trường hợp cải thiện sau 3 chu kỳ.
Nhẹ: Chảy máu bất thường (40%), đau đầu (15%), căng ngực.
Trung bình: Tăng cân nhẹ (2–3 kg), thay đổi tâm trạng.
Hiếm gặp: Huyết khối tĩnh mạch, u nang buồng trứng.
So sánh với Levonorgestrel:
| Tác Dụng Phụ | Desogestrel | Levonorgestrel |
|---|---|---|
| Mụn trứng cá | 5–10% | 15–20% |
| Chảy máu bất thường | 40% | 30% |
| Tăng cân | 2–3 kg | 3–5 kg |
Chống chỉ định:
Ung thư vú, gan nặng, huyết khối đang hoạt động.
Dị ứng với progestin.
Thận trọng:
Tiền sử trầm cảm, tiểu đường, tăng huyết áp.
Phụ nữ >35 tuổi hút thuốc lá.
Kháng sinh (Rifampicin): Giảm hiệu quả tránh thai.
Thuốc chống co giật (Carbamazepine): Tăng chuyển hóa Desogestrel.
Thảo dược (St. John’s Wort): Làm giảm nồng độ thuốc.
“Desogestrel gây vô sinh”: Sai! Khả năng sinh sản hồi phục sau ngừng thuốc.
“Uống càng nhiều càng tránh thai tốt”: Quá liều tăng tác dụng phụ, không tăng hiệu quả.
“Chỉ dùng cho phụ nữ chưa sinh con”: Dùng được cho mọi đối tượng, kể cả sau sinh.
Theo BS. Nguyễn Thị Lan, BV Phụ sản Trung ương:
“Desogestrel phù hợp với phụ nữ cho con bú hoặc không dung nạp estrogen. Tuy nhiên, cần theo dõi chặt chẽ chu kỳ kinh để phát hiện bất thường.”
Q1: Desogestrel có an toàn khi cho con bú?
A: Có. Thuốc không ảnh hưởng đến chất lượng sữa.
Q2: Làm gì khi bị chảy máu kéo dài?
A: Tham khảo bác sĩ để điều chỉnh liều hoặc đổi phương pháp.
Q3: Giá Desogestrel tại Việt Nam?
A: Khoảng 150.000–300.000đ/hộp (tùy thương hiệu).
Desogestrel là lựa chọn linh hoạt cho tránh thai và điều hòa kinh nguyệt, đặc biệt phù hợp với người nhạy cảm với estrogen. Để đảm bảo an toàn, hãy tuân thủ liều lượng và tái khám định kỳ!
Bài viết tham khảo nguồn uy tín từ WHO, FDA và tạp chí Obstetrics & Gynecology.
