Hộp 2 vỉ x 10 viên
Hộp 1 chai 60ml
Hộp 10 vỉ x 10 viên
Hộp 10 vỉ x 10 viên
Hộp 10 vỉ x 10 viênDextromethorphan: Công Dụng, Liều Dùng và Lưu Ý Quan Trọng Khi Sử Dụng
Dextromethorphan là hoạt chất giảm ho phổ biến trong điều trị ho khan. Tìm hiểu cơ chế tác dụng, liều dùng an toàn, tác dụng phụ và những cảnh báo cần thiết để sử dụng hiệu quả.
Dextromethorphan (DXM) là một thuốc giảm ho trung ương không gây nghiện, được sử dụng rộng rãi để điều trị ho khan do cảm lạnh, cúm hoặc viêm đường hô hấp. Khác với các opioid gây nghiện như codein, Dextromethorphan ức chế trung tâm ho ở hành não mà không ảnh hưởng đến hệ hô hấp. Bài viết này cung cấp thông tin chi tiết về cơ chế hoạt động, ứng dụng lâm sàng, hướng dẫn sử dụng đúng cách và các lưu ý quan trọng khi dùng DXM.
Dextromethorphan (tên khoa học: Dextromethorphan hydrobromide) là một dẫn xuất của morphinan nhưng không có tác dụng giảm đau hoặc gây nghiện. Nó thuộc nhóm thuốc ức chế ho trung ương, được FDA chấp thuận từ năm 1958 và có mặt trong nhiều sản phẩm không kê đơn (OTC) dưới dạng viên nén, viên ngậm, siro hoặc viên sủi.
Đặc điểm nổi bật:
Phân loại: Thuốc giảm ho không opioid.
Cơ chế: Ức chế trung tâm ho ở hành não.
Thời gian tác dụng: 3–6 giờ tùy dạng bào chế.
Chỉ định chính: Ho khan do kích ứng họng, viêm phế quản, cảm cúm.
Dextromethorphan hoạt động bằng cách gắn kết với thụ thể sigma-1 và ức chế kênh NMDA trong hệ thần kinh trung ương, từ đó làm giảm tính nhạy cảm của các tế bào thần kinh ở trung tâm ho. Cụ thể:
Ức chế phản xạ ho: Ngăn tín hiệu ho từ niêm mạc đường hô hấp truyền đến não.
Không ức chế hô hấp: Khác với codein, DXM không gây suy giảm chức năng hô hấp ở liều điều trị.
Tác dụng phụ thần kinh: Ở liều cao, DXM có thể gây ảo giác hoặc kích thích do ảnh hưởng lên thụ thể NMDA và serotonin.
Dextromethorphan được dùng trong các trường hợp:
Ho khan không có đờm do cảm lạnh, dị ứng, viêm họng.
Ho sau phẫu thuật hoặc hóa trị.
Hỗ trợ giảm ho trong viêm phế quản cấp, hen suyễn (khi không có nhiễm trùng).
Lưu ý:
Không dùng DXM cho ho có đờm, ho do hen, ho gà hoặc lao phổi.
Tránh dùng chung với thuốc ức chế MAO hoặc thuốc chống trầm cảm.
Viên nén/siro: 10–30 mg mỗi 4–8 giờ, tối đa 120 mg/ngày.
Dạng phóng thích kéo dài: 60 mg mỗi 12 giờ.
Trẻ 6–12 tuổi: 5–15 mg mỗi 4–8 giờ, tối đa 60 mg/ngày.
Trẻ 4–6 tuổi: Chỉ dùng khi có chỉ định bác sĩ.
Trẻ dưới 4 tuổi: Không khuyến cáo.
Cách dùng:
Uống với nước lọc, không dùng chung với rượu.
Không dùng quá 7 ngày trừ khi được hướng dẫn.
Dextromethorphan thường an toàn ở liều điều trị, nhưng có thể gây:
Nhẹ: Buồn nôn, chóng mặt, buồn ngủ.
Nghiêm trọng (khi dùng quá liều):
Ảo giác, lú lẫn, co giật.
Nhịp tim nhanh, tăng huyết áp.
Hội chứng serotonin (nếu dùng chung với SSRI/SNRI).
Xử lý quá liều:
Ngừng thuốc ngay, uống than hoạt tính nếu trong vòng 1 giờ.
Đến cơ sở y tế nếu xuất hiện co giật hoặc rối loạn ý thức.
Không dùng Dextromethorphan trong các trường hợp:
Dị ứng với thành phần thuốc.
Đang dùng thuốc ức chế MAO (ví dụ: phenelzine) hoặc 14 ngày sau khi ngừng.
Bệnh nhân hen suyễn có co thắt phế quản.
Tiền sử lạm dụng chất kích thích hoặc rối loạn tâm thần.
Đối tượng cần thận trọng:
Phụ nữ mang thai hoặc cho con bú: Chỉ dùng khi lợi ích vượt trội rủi ro.
Người bệnh gan, thận: Điều chỉnh liều theo hướng dẫn.
Dextromethorphan tương tác với nhiều nhóm thuốc:
Thuốc ức chế MAO: Gây tăng huyết áp kịch phát, sốt cao.
Thuốc chống trầm cảm (SSRI, SNRI): Tăng nguy cơ hội chứng serotonin.
Rượu, thuốc an thần: Làm trầm trọng tác dụng ức chế thần kinh.
Quinidine: Làm chậm chuyển hóa DXM, tăng độc tính.
| Hoạt chất | Cơ chế | Ưu điểm | Nhược điểm |
|---|---|---|---|
| Dextromethorphan | Ức chế trung tâm ho | Không gây nghiện, an toàn | Gây buồn ngủ, chóng mặt |
| Codein | Ức chế ho qua thụ thể opioid | Giảm ho mạnh | Gây nghiện, ức chế hô hấp |
| Benzonatate | Gây tê đầu dây thần kinh | Ít tác dụng phụ thần kinh | Hiệu quả ngắn, dễ gây dị ứng |
| Diphenhydramine | Kháng histamine + giảm ho | Phù hợp ho do dị ứng | Gây buồn ngủ mạnh |
Q1: Dextromethorphan có gây nghiện không?
Không, DXM không gây nghiện khi dùng đúng liều. Tuy nhiên, lạm dụng liều cao có thể dẫn đến phụ thuộc tâm lý.
Q2: Dùng DXM khi mang thai được không?
Chưa đủ dữ liệu chứng minh tính an toàn. Tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng.
Q3: Tại sao không dùng DXM cho ho có đờm?
DXM ức chế phản xạ ho, khiến đờm bị ứ đọng, làm nặng thêm tình trạng nhiễm trùng.
Q4: Có nên dùng DXM ban đêm?
Có, do DXM gây buồn ngủ nhẹ, phù hợp dùng trước khi ngủ để giảm ho về đêm.
Dextromethorphan là lựa chọn hàng đầu để kiểm soát ho khan nhờ hiệu quả nhanh và ít rủi ro so với các thuốc giảm ho opioid. Tuy nhiên, cần tuân thủ liều lượng, tránh dùng kéo dài và cảnh giác với tương tác thuốc nguy hiểm. Luôn tham khảo ý kiến dược sĩ hoặc bác sĩ để sử dụng an toàn, đặc biệt ở trẻ em và người có bệnh nền.
Có thể bạn quan tâm: Dextromethorphan, thuốc giảm ho Dextromethorphan, liều dùng Dextromethorphan, tác dụng phụ Dextromethorphan, so sánh Dextromethorphan và Codein.
