Dihydroergotamine (DHE): Công Dụng, Liều Dùng và Lưu Ý Khi Điều Trị Đau Nửa Đầu
Dihydroergotamine (DHE) là thuốc đặc trị đau nửa đầu và đau đầu chuỗi. Tìm hiểu cơ chế tác dụng, cách dùng an toàn, tác dụng phụ và những lưu ý quan trọng để sử dụng hiệu quả.
Dihydroergotamine (DHE) là một dẫn xuất của ergot alkaloid, được sử dụng rộng rãi trong điều trị cơn đau nửa đầu cấp tính (migraine) và đau đầu chuỗi (cluster headache). Khác với các thuốc giảm đau thông thường, DHE tác động trực tiếp lên mạch máu não và thụ thể serotonin, giúp cắt cơn đau nhanh chóng. Bài viết này cung cấp thông tin chi tiết về cơ chế hoạt động, chỉ định, liều dùng, và những cảnh báo an toàn khi sử dụng DHE.
DHE là một ergopeptide tổng hợp, được phát triển từ ergotamine – chiết xuất từ nấm cựa gà (Claviceps purpurea). DHE có cấu trúc hóa học gần giống ergotamine nhưng được hydro hóa để tăng hiệu quả và giảm tác dụng phụ.
Đặc điểm nổi bật:
Dạng bào chế: Tiêm tĩnh mạch/tiêm bắp, xịt mũi.
Thời gian tác dụng: Khởi phát sau 15–30 phút (tiêm) hoặc 30–60 phút (xịt mũi).
Chỉ định chính: Điều trị cấp tính cơn đau nửa đầu có hoặc không thoáng báo (aura).
DHE tác động lên cơ thể qua hai cơ chế chính:
Ức chế sự giãn mạch máu não: DHE gắn vào thụ thể serotonin 5-HT1B/1D, co các mạch máu bị giãn quá mức trong cơn migraine.
Giảm phù nề mạch máu: Ngăn chặn giải phóng chất gây viêm (như CGRP) từ dây thần kinh tam thoa.
Ức chế hoạt động hệ thần kinh tam thoa-mạch máu: Giảm tín hiệu đau truyền đến não.
Tương tác với thụ thể dopamine và adrenergic: Hỗ trợ giảm buồn nôn và nôn do migraine.
DHE được sử dụng trong các trường hợp:
Đau nửa đầu cấp tính không đáp ứng với thuốc thông thường (NSAID, triptans).
Đau đầu chuỗi (khi dùng kết hợp với oxy liệu pháp).
Trạng thái migraine (migrainous status): Cơn đau kéo dài >72 giờ.
Lưu ý:
Không dùng DHE để dự phòng migraine.
Tránh dùng quá 2 lần/tuần để ngừa lạm dụng thuốc.
Tiêm tĩnh mạch/tiêm bắp: 1 mg/lần, lặp lại sau 1 giờ nếu cần (tối đa 2 mg/ngày).
Xịt mũi: 1 lần xịt (0.5 mg) vào một bên mũi, lặp lại sau 15 phút (tối đa 4 lần/ngày).
Người suy gan/thận: Giảm liều 50% và theo dõi sát.
Người cao tuổi (>65 tuổi): Thận trọng do nguy cơ co mạch vành.
Cách dùng:
Tiêm tĩnh mạch cần thực hiện tại cơ sở y tế để xử lý phản ứng phụ.
Xịt mũi tránh tiếp xúc với ánh sáng trực tiếp.
DHE có thể gây các phản ứng không mong muốn:
Nhẹ: Buồn nôn (30–50%), chóng mặt, ngứa mũi (với dạng xịt).
Nghiêm trọng:
Co thắt mạch vành (đau ngực), tăng huyết áp.
Hoại tử mô do co mạch ngoại vi (hiếm).
Hội chứng serotonin (khi dùng chung với SSRI/SNRI).
Xử lý quá liều:
Triệu chứng: Co giật, phù phổi cấp.
Đến bệnh viện ngay để dùng thuốc giãn mạch (nitroglycerin).
Không dùng DHE trong các trường hợp:
Bệnh mạch vành, đột quỵ, tăng huyết áp không kiểm soát.
Suy gan/thận nặng.
Phụ nữ mang thai hoặc cho con bú (DHE làm co tử cung).
Dị ứng với ergot alkaloid.
Đối tượng cần thận trọng:
Bệnh nhân tiểu đường, bệnh động mạch ngoại vi.
Người hút thuốc lá (tăng nguy cơ co mạch).
DHE tương tác mạnh với các nhóm thuốc:
Thuốc ức chế CYP3A4 (ketoconazole, erythromycin): Tăng nồng độ DHE, dẫn đến ngộ độc.
Triptans (sumatriptan): Gây co mạch kéo dài, cách nhau ít nhất 24 giờ.
Thuốc huyết áp (beta-blockers): Làm trầm trọng tình trạng co mạch.
Thuốc tránh thai: Giảm hiệu quả do ức chế enzyme chuyển hóa.
| Hoạt chất | Cơ chế | Ưu điểm | Nhược điểm |
|---|---|---|---|
| DHE | Co mạch + ức chế CGRP | Hiệu quả với migraine kháng trị | Nguy cơ co mạch, buồn nôn |
| Sumatriptan | Kích hoạt 5-HT1B/1D | Tác dụng nhanh | Gây tái phát đau, không dùng cho bệnh tim |
| CGRP inhibitors | Ức chế CGRP | An toàn, ít tác dụng phụ | Giá cao, cần tiêm định kỳ |
| NSAID (ibuprofen) | Ức chế COX | Giảm đau nhẹ, hạ sốt | Kém hiệu quả với migraine nặng |
Q1: DHE có dùng được cho trẻ em không?
Chỉ dùng cho trẻ >12 tuổi và phải có chỉ định của bác sĩ.
Q2: Dùng DHE khi đang cho con bú có an toàn?
Không. DHE bài tiết qua sữa mẹ và có thể gây co mạch ở trẻ.
Q3: Xịt mũi DHE có gây nghiện không?
Không, nhưng lạm dụng dẫn đến đau đầu hồi ứng (medication overuse headache).
Q4: Cần làm gì nếu quên liều DHE?
Không dùng bù liều đã quên. Đợi đến liều kế tiếp và tuân thủ lịch trình.
Dihydroergotamine (DHE) là giải pháp hiệu quả cho các cơn đau nửa đầu kháng trị nhờ cơ chế tác động kép lên mạch máu và thần kinh. Tuy nhiên, việc sử dụng cần tuân thủ nghiêm ngặt liều lượng và chống chỉ định để tránh biến chứng nguy hiểm. Luôn tham vấn bác sĩ để được hướng dẫn phác đồ phù hợp, kết hợp với lối sống lành mạnh nhằm kiểm soát migraine tối ưu.
Có thể bạn quan tâm: Dihydroergotamine, DHE, điều trị đau nửa đầu, cơ chế DHE, tác dụng phụ DHE, so sánh DHE và Triptans.
