Ngũ Sắc (Lantana Camara) – Vị Thuốc Đa Năng: Công Dụng, Bài Thuốc Và Lưu Ý
Khám phá cây Ngũ Sắc (Lantana camara) – dược liệu quý với khả năng kháng viêm, trị vết thương và hỗ trợ sức khỏe. Tìm hiểu thành phần, cách dùng và lưu ý an toàn!
Ngũ Sắc (tên khoa học: Lantana camara), còn gọi là Trâm ổi, Bông ổi, là cây thuộc họ Cỏ roi ngựa (Verbenaceae). Với hoa đa sắc (vàng, cam, đỏ, hồng) và mùi thơm đặc trưng, Ngũ Sắc không chỉ là cây cảnh phổ biến mà còn được ứng dụng rộng rãi trong y học cổ truyền. Từ lâu, dân gian đã dùng lá, hoa và rễ cây để điều trị sốt, viêm da, đau nhức xương khớp. Tuy nhiên, cần thận trọng vì một số bộ phận của cây có độc tính nếu dùng sai cách.
Thân: Cây bụi cao 1–2m, thân gỗ, có gai nhỏ, vỏ xám.
Lá: Hình trái tim, mép răng cưa, mặt lá ráp, mọc đối xứng.
Hoa: Chùm hình cầu, đổi màu theo độ trưởng thành (vàng → cam → đỏ).
Quả: Mọng, màu đen khi chín, chứa 1–2 hạt.
Ngũ Sắc có nguồn gốc từ châu Mỹ nhiệt đới, phát triển mạnh ở Việt Nam, đặc biệt tại vùng nông thôn và ven đường. Cây ưa sáng, dễ thích nghi với nhiều loại đất.
Tinh dầu: Lantanene, β-caryophyllene – kháng khuẩn, chống viêm.
Flavonoid: Quercetin, luteolin – chống oxy hóa, bảo vệ tế bào.
Alkaloid: Lantadene A, B – có độc tính nếu dùng quá liều.
Saponin: Hỗ trợ tiêu hóa, long đờm.
Tannin: Làm se vết thương, cầm máu.
Cơ chế: Tinh dầu và tannin trong lá ức chế Staphylococcus aureus và E. coli.
Cách dùng: Giã nát lá tươi đắp lên vết thương hoặc nấu nước rửa.
Bài thuốc: Sắc 20g lá khô + 10g kim ngân hoa, uống 2 lần/ngày.
Hỗn hợp: Lá Ngũ Sắc + lá Trầu không, đun sôi, ngâm vùng da tổn thương.
Trà lá: Hãm 5–10g lá khô với nước sôi, uống giảm đầy bụng, khó tiêu.
Rượu ngâm: Ngâm rễ Ngũ Sắc với rượu 40 độ, xoa bóp vùng đau nhức.
Tinh dầu: Mùi hương từ hoa và lá xua đuổi muỗi, kiến hiệu quả.
Trị Mụn Nhọt:
Nguyên liệu: Lá tươi giã nhuyễn + ít muối.
Cách dùng: Đắp 2 lần/ngày đến khi mụn xẹp.
Chữa Ho Có Đờm:
Bài thuốc: Lá Ngũ Sắc 15g + lá Húng chanh 10g, sắc uống 3 ngày.
Cầm Tiêu Chảy:
Cách làm: Sắc 30g lá khô + 500ml nước, uống 100ml/lần.
Độc tính: Quả Ngũ Sắc chứa lantadene gây ngộ độc (nôn, tiêu chảy, suy gan) nếu ăn nhầm.
Liều lượng an toàn:
Lá tươi: 20–30g/ngày.
Lá khô: 5–15g/ngày.
Chống chỉ định:
Phụ nữ mang thai, trẻ em dưới 5 tuổi.
Người suy gan, thận.
Kháng Ung Thư: Chiết xuất ethanol từ lá Ngũ Sắc ức chế tế bào ung thư vú MCF-7 (in vitro, Ấn Độ, 2020).
Chống Sốt Rét: Tinh dầu hoa Ngũ Sắc hiệu quả chống ký sinh trùng sốt rét (Plasmodium falciparum) trong phòng thí nghiệm.
Kháng Nấm: Hoạt chất flavonoid trong lá ngăn chặn nấm Candida albicans gây viêm âm đạo.
Trồng tại nhà: Gieo hạt hoặc giâm cành vào mùa mưa, đất thoát nước tốt.
Thu hoạch: Hái lá quanh năm, phơi khô nơi thoáng mát. Tránh thu quả vì độc tính.
Ngũ Sắc là dược liệu đa năng, kết hợp giữa y học cổ truyền và nghiên cứu hiện đại. Tuy nhiên, cần thận trọng với độc tính của quả và tuân thủ liều lượng. Sử dụng đúng cách, Ngũ Sắc sẽ là “trợ thủ” đắc lực cho sức khỏe gia đình!
FAQ:
Ngũ Sắc có độc không?
Quả và rễ chứa độc tố, chỉ dùng lá và hoa theo hướng dẫn.
Dùng Ngũ Sắc trị mụn thế nào?
Đắp lá giã nát 2 lần/ngày, kết hợp rửa mặt bằng nước sắc lá.
Giá bán lá Ngũ Sắc khô?
Khoảng 100.000–150.000 VND/kg, tùy nguồn gốc.
Ngũ Sắc, Lantana camara, công dụng cây Ngũ Sắc, bài thuốc dân gian, trị viêm da, cây thuốc nam, độc tính Ngũ Sắc.
