Chai 100 viên nén
Hộp 5 vỉ x 10 viênPropranolol: Thuốc Chẹn Beta Đa Dụng Trong Điều Trị Tim Mạch, Lo Âu Và Đau Nửa Đầu
Propranolol là thuốc chẹn beta hàng đầu, ứng dụng trong điều trị cao huyết áp, rối loạn lo âu, đau nửa đầu và nhiều bệnh lý khác. Tìm hiểu cơ chế, liều dùng, tác dụng phụ và lưu ý quan trọng qua bài viết chuyên sâu!
Propranolol là thuốc chẹn beta không chọn lọc (non-selective beta-blocker), thuộc nhóm điều trị tim mạch và thần kinh. Được phát minh năm 1964, đây là một trong những thuốc chẹn beta đầu tiên trên thế giới, với khả năng ức chế thụ thể beta-adrenergic ở tim, mạch máu và não. Propranolol không chỉ dùng cho bệnh nhân cao huyết áp, mà còn hiệu quả trong kiểm soát lo âu, phòng ngừa đau nửa đầu và rối loạn nhịp tim. Bài viết này sẽ phân tích chi tiết cơ chế tác dụng, ứng dụng lâm sàng và những lưu ý khi sử dụng.
Công thức phân tử: C₁₆H₂₁NO₂.
Cấu trúc đặc trưng: Vòng thơm kết hợp nhóm oxypropanolamine, giúp bám chặt vào thụ thể beta.
Cơ chế hoạt động:
Ức chế thụ thể beta-1 và beta-2:
Beta-1 (tim, thận): Giảm nhịp tim, giảm lực co bóp cơ tim → Hạ huyết áp.
Beta-2 (phế quản, mạch máu): Co mạch ngoại vi, có thể gây co thắt phế quản.
Giảm tiết renin: Hỗ trợ kiểm soát huyết áp lâu dài.
Ức chế giao cảm: Giảm triệu chứng lo âu, run tay.
So sánh với các beta-blocker khác:
| Thuốc | Chọn lọc thụ thể | Tác dụng lên phế quản | Thời gian bán hủy |
|---|---|---|---|
| Propranolol | Không | Mạnh (nguy cơ co thở) | 3–6 giờ |
| Metoprolol | Beta-1 | Ít | 3–7 giờ |
| Bisoprolol | Beta-1 | Rất ít | 10–12 giờ |
Cao huyết áp: Giảm huyết áp tâm thu và tâm trương.
Rối loạn nhịp tim: Điều trị nhịp nhanh xoang, rung nhĩ.
Đau thắt ngực: Giảm nhu cầu oxy của cơ tim.
Sau nhồi máu cơ tim: Phòng ngừa tái phát (giảm tỷ lệ tử vong 25% theo nghiên cứu năm 2020).
Rối loạn lo âu: Giảm run, đánh trống ngực do căng thẳng.
Phòng ngừa đau nửa đầu: Giảm 50–70% tần suất cơn đau (khuyến cáo của WHO).
Run vô căn: Cải thiện triệu chứng run tay chân.
Cường giáp: Kiểm soát nhịp tim nhanh, run.
U tủy thượng thận: Giảm tác dụng catecholamine quá mức.
Cao huyết áp: 40–160 mg/ngày, chia 2–3 lần.
Đau nửa đầu: 20–240 mg/ngày, bắt đầu từ liều thấp.
Lo âu: 10–40 mg trước khi thuyết trình hoặc sự kiện căng thẳng.
Viên nén: 10 mg, 40 mg, 80 mg.
Dung dịch tiêm: Dùng trong cấp cứu rối loạn nhịp.
Lưu ý:
Uống thuốc cùng thức ăn để giảm kích ứng dạ dày.
Không ngừng đột ngột (nguy cơ tăng huyết áp hồi ứng).
Tim mạch: Hạ huyết áp, nhịp tim chậm.
Thần kinh: Mệt mỏi, chóng mặt, mất ngủ.
Tiêu hóa: Buồn nôn, táo bón.
Co thắt phế quản: Nguy hiểm với bệnh nhân hen suyễn.
Trầm cảm: Hiếm gặp, cần theo dõi tâm lý.
Block tim: Ngừng tim ở bệnh nhân có sẵn rối loạn dẫn truyền.
Hen phế quản, COPD.
Block tim độ II–III, nhịp tim chậm (<50 lần/phút).
Suy tim mất bù.
Thuốc hạ huyết áp: Tăng nguy cơ tụt huyết áp đột ngột.
Insulin: Che dấu triệu chứng hạ đường huyết (run, tim đập nhanh).
NSAID (ibuprofen): Làm giảm hiệu quả hạ áp của Propranolol.
Rượu: Tăng tác dụng an thần, gây chóng mặt.
Phụ nữ mang thai: Chỉ dùng khi lợi ích vượt trội nguy cơ (nhóm C theo FDA).
Người cao tuổi: Giảm liều do chức năng gan thận suy yếu.
Bệnh nhân tiểu đường: Theo dõi đường huyết thường xuyên.
Q1: Propranolol có gây nghiện không?
A: Không! Propranolol không gây nghiện nhưng cần giảm liều từ từ để tránh hội chứng cai.
Q2: Dùng Propranolol bao lâu thì hiệu quả?
A: Với cao huyết áp, hiệu quả rõ sau 1–2 tuần. Đau nửa đầu cần 4–8 tuần.
Q3: Có dùng Propranolol cho trẻ em được không?
A: Có, nhưng chỉ khi có chỉ định của bác sĩ, thường điều trị run hoặc cường giáp.
Propranolol là “trụ cột” trong điều trị nhiều bệnh lý tim mạch, thần kinh nhờ cơ chế đa tác dụng. Tuy nhiên, việc sử dụng cần tuân thủ nghiêm ngặt chỉ định để tránh biến chứng nguy hiểm. Luôn tham vấn bác sĩ trước khi dùng, đặc biệt với người có bệnh nền hoặc đang dùng thuốc khác. Đừng quên theo dõi sức khỏe định kỳ để tối ưu hóa hiệu quả điều trị!
