Hộp 100 vỉ x 10 viên
Hộp 10 vỉ x 10 viên
Hộp 3 vỉ x 10 viên
Hộp 10 vỉ x 10 viênRifampicin – Kháng Sinh Đặc Trị Lao Và Những Lưu Ý Quan Trọng
Giới Thiệu về Rifampicin
Rifampicin là một kháng sinh nhóm rifamycin, được sử dụng rộng rãi trong điều trị bệnh lao và các nhiễm khuẩn nặng do vi khuẩn Gram dương, Gram âm. Với cơ chế ức chế tổng hợp RNA của vi khuẩn, Rifampicin được coi là “trụ cột” trong phác đồ chống lao. Tuy nhiên, thuốc cũng tiềm ẩn nhiều tác dụng phụ và tương tác phức tạp, đòi hỏi sử dụng đúng chỉ định và theo dõi chặt chẽ. Bài viết này cung cấp thông tin chi tiết về công dụng, liều dùng, tác dụng phụ, và những lưu ý khi dùng Rifampicin.
Rifampicin Là Gì?
Rifampicin (tên thương mại Rifadin, Rimactane) là kháng sinh phổ rộng, được phân lập từ Streptomyces mediterranei. Nó được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) xếp vào nhóm thuốc thiết yếu và là thành phần không thể thiếu trong phác đồ điều trị lao ngắn ngày (DOTS).
Đặc Điểm Hóa Học
Công thức phân tử: C₄₃H₅₈N₄O₁₂.
Dạng bào chế: Viên nén (150mg, 300mg, 600mg), viên nang, dung dịch truyền tĩnh mạch.
Phân loại: Thuốc kê đơn, nhóm ATC: J04AB02.
Phổ Kháng Khuẩn
Hiệu quả với:
Mycobacterium tuberculosis (vi khuẩn lao).
Staphylococcus aureus (kể cả MRSA).
Neisseria meningitidis (phòng ngừa viêm màng não).
Không hiệu quả với: Virus, nấm, ký sinh trùng.
Cơ Chế Hoạt Động
Ức Chế RNA Polymerase
Rifampicin liên kết với tiểu đơn vị β của enzyme RNA polymerase phụ thuộc DNA, ngăn cản quá trình tổng hợp RNA – bước quan trọng để vi khuẩn sinh tồn và nhân lên.
Diệt Khuẩn Mạnh
Tác dụng diệt khuẩn nhanh với vi khuẩn đang phân chia.
Thấm tốt vào mô: Đạt nồng độ cao ở phổi, gan, thận, dịch não tủy.
Dược Động Học
Hấp thu: Sinh khả dụng ~95% khi uống, đạt nồng độ đỉnh sau 2-4 giờ.
Chuyển hóa: Gan (enzyme CYP3A4), tạo chất chuyển hóa có hoạt tính.
Thải trừ: Qua mật (60-65%) và nước tiểu (30%), thời gian bán thải ~3-4 giờ.
Chỉ Định Điều Trị
Bệnh Lao
Lao phổi: Kết hợp với Isoniazid, Pyrazinamide, Ethambutol (phác đồ 2HRZE/4HR).
Lao ngoài phổi: Lao màng não, lao xương, lao hạch.
Nhiễm Khuẩn Khác
Viêm màng não do não mô cầu: Dự phòng cho người tiếp xúc gần.
Nhiễm trùng da do MRSA: Phối hợp với Vancomycin hoặc Daptomycin.
Ứng Dụng Khác
Điều trị bệnh phong (kết hợp Dapsone).
Nhiễm Legionella pneumophila: Kết hợp Macrolide.
Liều Dùng Và Cách Sử Dụng
Liều Tiêu Chuẩn
Người lớn:
Lao: 10mg/kg/ngày (tối đa 600mg/ngày), uống 1 lần khi đói.
Viêm màng não: 10-20mg/kg/ngày, chia 2-3 lần.
Trẻ em: 10-20mg/kg/ngày (tối đa 600mg/ngày).
Đối Tượng Đặc Biệt
Suy gan: Giảm liều 50%, theo dõi men gan định kỳ.
Suy thận: Không cần chỉnh liều.
Lưu Ý Khi Dùng
Uống khi đói (trước ăn 1 giờ hoặc sau ăn 2 giờ) để tăng hấp thu.
Không dùng chung với thực phẩm giàu chất béo (giảm hấp thu 30%).
Tác Dụng Phụ Thường Gặp
Phổ Biến (10-30%)
Rối loạn tiêu hóa: Buồn nôn, đau bụng, tiêu chảy.
Nước tiểu/đờm/mồ hôi đỏ cam: Vô hại, do màu của thuốc.
Viêm gan: Tăng men ALT/AST, thường nhẹ và hồi phục.
Nghiêm Trọng (Hiếm)
Sốc phản vệ: Phát ban, khó thở, phù mạch.
Hội chứng giống cúm: Sốt, ớn lạnh, đau cơ.
Giảm tiểu cầu, thiếu máu huyết tán.
Tương Tác Thuốc Nguy Hiểm
Cảm Ứng Enzyme CYP450
Rifampicin làm tăng chuyển hóa các thuốc sau, giảm hiệu quả:
Thuốc tránh thai: Tăng nguy cơ mang thai ngoài ý muốn.
Warfarin: Giảm tác dụng chống đông, nguy cơ huyết khối.
Thuốc kháng virus HIV (NNRTI, PI): Giảm nồng độ thuốc.
Thuốc Cần Điều Chỉnh Liều
Digoxin: Tăng thải trừ, cần tăng liều.
Corticosteroid: Giảm nồng độ, giảm hiệu quả chống viêm.
Chống Chỉ Định Và Thận Trọng
Không Dùng Khi
Dị ứng với Rifampicin hoặc rifamycin.
Viêm gan cấp, suy gan nặng.
Đang dùng Saquinavir/Ritonavir (nguy cơ độc gan).
Đối Tượng Cần Giám Sát Chặt
Phụ nữ mang thai: Chỉ dùng khi lợi ích vượt trội (nhóm C theo FDA).
Người nghiện rượu: Tăng nguy cơ viêm gan.
So Sánh Rifampicin Với Các Thuốc Chống Lao Khác
| Thuốc | Cơ Chế | Ưu Điểm | Nhược Điểm |
|---|---|---|---|
| Rifampicin | Ức chế RNA polymerase | Diệt khuẩn nhanh, phổ rộng | Nhiều tương tác thuốc |
| Isoniazid | Ức chế tổng hợp mycolic acid | Hiệu quả cao với lao | Độc thần kinh, gan |
| Pyrazinamide | Diệt khuẩn trong môi trường acid | Hiệu quả lao tiềm ẩn | Tăng acid uric máu |
| Ethambutol | Ức chế tổng hợp arabinan | Ít độc tính | Giảm thị lực (liều cao) |
Câu Hỏi Thường Gặp (FAQ)
Rifampicin Có Gây Vô Sinh Không?
Không. Tuy nhiên, nó làm giảm hiệu quả thuốc tránh thai, cần dùng biện pháp khác.
Xử Trí Khi Quên Liều?
Uống ngay khi nhớ, nếu gần liều kế tiếp thì bỏ qua. Không uống gấp đôi.
Dùng Rifampicin Bao Lâu Thì Hết Lao?
Điều trị lao tiêu chuẩn mất 6 tháng, cần tuân thủ đủ phác đồ để tránh tái phát.
Có Nên Uống Vitamin B6 Khi Dùng Rifampicin?
Không cần, trừ khi dùng chung Isoniazid (nguy cơ tổn thương thần kinh).
Kết Luận
Rifampicin là thuốc không thể thiếu trong cuộc chiến chống lao toàn cầu, nhưng việc sử dụng đòi hỏi sự hiểu biết về tác dụng phụ và tương tác thuốc. Người bệnh cần tuân thủ đúng liệu trình, tái khám định kỳ để đảm bảo hiệu quả và an toàn.
Lưu ý:
Rifampicin, thuốc điều trị lao, tác dụng phụ Rifampicin.
Rifadin, phác đồ điều trị lao, tương tác thuốc Rifampicin.
Xem thêm: Gợi ý bài viết về Isoniazid, phòng ngừa lao hoặc hướng dẫn dùng thuốc kháng lao.
Bài viết tích hợp thông tin khoa học và hướng dẫn thực tiễn, phù hợp cho bệnh nhân, nhân viên y tế và người quan tâm đến sức khỏe.
