Vitamin B5 (Pantothenic Acid)

1. Tổng quan

– Tên khác: Pantothenic acid, vitamin B5.

– Tính chất: Vitamin tan trong nước, không dự trữ lâu trong cơ thể → cần bổ sung hàng ngày.

– Vai trò chính: Tham gia tổng hợp coenzyme A (CoA), thiết yếu cho chuyển hóa năng lượng và tổng hợp các chất quan trọng.

2. Cấu trúc Hóa học

– Công thức phân tử: C₉H₁₇NO₅.
– Đặc điểm: Là thành phần của Coenzyme A (CoA) và Acyl Carrier Protein (ACP), tham gia vào chu trình acid citric (Krebs).

3. Nguồn Thực phẩm giàu Vitamin B5

– Động vật: Gan, thịt gà, cá hồi, lòng đỏ trứng, sữa.

– Thực vật: Ngũ cốc nguyên hạt, nấm, bơ, đậu lăng, súp lơ.

– Thực phẩm khác: Men dinh dưỡng (nutritional yeast).

4. Chức năng Chính

– Chuyển hóa năng lượng: Giúp chuyển hóa carbohydrate, chất béo, protein thành ATP.

– Tổng hợp chất: Tham gia sản xuất hormone, cholesterol, vitamin D, chất dẫn truyền thần kinh.

– Hỗ trợ da & tóc: Duy trì độ ẩm da, thúc đẩy lành vết thương, giảm viêm (dùng trong mỹ phẩm).

– Giảm căng thẳng: Hỗ trợ tuyến thượng thận sản xuất hormone chống stress.

5. Liều lượng Khuyến nghị (RDA)

– Người lớn: 5 mg/ngày.

– Phụ nữ mang thai: 6 mg/ngày.

– Phụ nữ cho con bú: 7 mg/ngày.

– Trẻ em: 1.7–5 mg/ngày (tùy độ tuổi).

6. Triệu chứng Thiếu hụt

– Hiếm gặp do vitamin B5 có trong nhiều thực phẩm.

– Dấu hiệu nhẹ: Mệt mỏi, đau đầu, tê bì chân tay, rối loạn tiêu hóa.

– Nặng: Hội chứng “burning feet” (nóng rát bàn chân), suy giảm miễn dịch.

– Nhóm nguy cơ: Người suy dinh dưỡng, nghiện rượu, rối loạn hấp thu.

7. Tác dụng phụ & Thận trọng

– Thừa vitamin B5: An toàn, thừa được bài tiết qua nước tiểu.

– Liều rất cao (>10g/ngày): Tiêu chảy, buồn nôn, ợ nóng.

– Dạng bôi ngoài da (panthenol): Hiếm gây kích ứng.

8. Tương tác Thuốc/Chất

– Kháng sinh (nhóm tetracycline): Giảm hấp thu vitamin B5.
– Thuốc trị Alzheimer (cholinesterase inhibitors): Vitamin B5 có thể làm giảm hiệu quả.

– Rượu: Tăng nguy cơ thiếu hụt.

9. Ứng dụng Lâm sàng

– Viên uống: Điều trị thiếu hụt, hỗ trợ người ăn chay hoặc sau phẫu thuật.

– Mỹ phẩm: Dạng panthenol (tiền chất B5) trong kem dưỡng ẩm, serum trị mụn, dầu gội.

10. Đối tượng Đặc biệt

– Vận động viên: Nhu cầu tăng do chuyển hóa năng lượng cao.

– Người bệnh tiểu đường: Vitamin B5 hỗ trợ kiểm soát đường huyết (nghiên cứu ban đầu).

Tổng kết: Vitamin B5 đóng vai trò trung tâm trong chuyển hóa và sản xuất năng lượng. Thiếu hụt hiếm nhưng có thể bổ sung qua chế độ ăn đa dạng. Chỉ dùng viên uống khi có chỉ định y tế.